چکیده:
نظر به اهمیت خاصی که سلسلهء صفویه در تاریخ ایران بعد از اسلام دارد تاریخنگاری این دوره بیشتر از منظر سیاسی مورد بحث و فحص قرار گرفته ولی مسأله مهم در این دورهء گذرای تاریخی،مشروعیت این دولت است.دولت صفویه مشروعیت خویش را از دو طریق کسب نمود.در ابتدای تشکیل،مشروعیت سیاسی خود را به وسیلهء عناصر و گروههای صفویه و قبایل قزلباش به دست آورد و پس از استقرار کامل در ایران،با اعلام رسمیت مذهب تشیع اثنی عشری،مشروعیت مذهبی خود را از طریق علمای برجستهء شیعی زمان خود کسب نمود. بیتردید حاکمیت صفویان بر ایران و دشمنی ترکان عثمانی سنی مذهب در غرب و اوزبکان در شرق،زمینهء وحدت ملی را در ایران سبب شد و صفویان توانستند با تمسک به تشیع که زمینهء فکری مناسبی برای انسجام ملی در آن مقطع و برههء حساس تاریخی بود با بازوی نظامی قزلباش،دو عنصر مهم را با هم تلفیق نموده ایران را پس از فروپاشی دولت ساسانی به وحدت مذهبی و ملی نزدیک سازند.
خلاصه ماشینی:
"مبانی مشروعیت دولت صفویه دکتر محمد رضا قنادی*چکیده: نظر به اهمیت خاصی که سلسلهء صفویه در تاریخ ایران بعد از اسلام دارد تاریخنگاری این دوره بیشتر از منظر سیاسی مورد بحث و فحص قرار گرفته ولی مسأله مهم در این دورهء گذرای تاریخی،مشروعیت این دولت است.
از یک سو تلاشی که برای توجه به مسایل اصلی و اصیل تشیع و نظریهپردازیهای مورد نیاز جامعهء زمانه صورت میگرفت و از طرف دیگر دخالت در حرکتها و جنبشهای سیاسی و اجتماعی و انجام فعالیتهای نظامی بود که به خصوص از قرن هشتم هجری قمری و با شکلگیری نهضت سربداران جلوهای دیگر یافت.
آیا میتوان شیخ صفی را فی الواقع نماد و سمبل اندیشه ایراین در عصر خویش دانست؟اگر بپذیریم تفکر ایرانی،بستر مناسب طریقت را در دورهء مورد نظر برگزیده بود آیا فرض فوق،قریب به ذهن نیست؟ اگر چنین باشد به نظر میرسد که باید شیخ صفی و طریقت او را با ملاک و معیارهایی دیگر گونه،مورد پژوهش قرار داد و بعید نیست که چنین حرکتی به بازشناسی تاریخ این دیار و به ویژه،شناسایی اندیشهء ایرانی نیز یاری رساند.
در این زمینه،صفویان با هیچ کدام از دولتهای قبل و بعد خود قابل مقایسه نیستند و صرفا آنان را باید در چارچوب نظام فکری و فرهنگی منسوب به خودشان، مورد بررسی قرار داد چرا که هیچ یک از این حکومتها خیزش بلند مدت و دورهء تدارک طولانی خاندان صفویه را که پشتوانه و تکیهگاه مهم فکری،اعتقادی،اجتماعی و اقتصادی آنان را رقم زد دارا نبودهاند و در تاریخ ایران تنها صفویان هستند که حرکت آنها به صورت تدریجی،حالت جنبش و نهضت به خودگرفته است."