خلاصه ماشینی:
"اندرونه این افسانهها ترکیبی از اساطیر و مذاهب اولیه ساکنان بومی ایران پیش از مهاجرت اقوام آریایی،باورهای اسطورهای اقوام آریایی مهاجر پیش از پیدایش زرتشت و اندیشههای مزدیسنایی و مانوی بعد از آنرا شامل میشود.
1چنین شرایطی کموبیش در بعضی از نقاط ایران پیش از مهاجرت آریاییان هم وجود داشته است،اما شکل گسترده و شناخته شده آن تنها هنگامی پدید آمد که مهاجران آریایی از حدود دو هزار سال پیش از میلاد،در این سرزمین مستقر شدند و سنتها و فرهنگ سرزمین مادری خود را گسترش دادند.
از آنجا که بخشی از این قوم راه هند را در پیش گرفت و در آنجا مستقر شد،خویشاوندی نزدیکی بین اساطیر و افسانههای ایران و هند به وجود آمد.
از پرتو آن،او بر هفت کشور شهریاری کرد و به دیوها،مردمان،جادوان،و پریان و کاویها و کرپانها دست یافت و اهریمن را به پیکر اسبی درآورده و مدت سی سال به دو کرانه زمین همی تاخت»2گونههای بعدی افسانههای دینی ایران باستان،"افسانههای رستاخیزی"است که برمبنای جهانشناسی مزدیسنی،روز رستاخیز یا پایان جهان"گیتیانه" را روایت میکنند.
2 افسانههای دین یاوران درمیان افسانههایی که بهطور مشخص به روایت نبرد دینی پرداختهاند،افسانه نبرد دینی رستم و اسفندیار شاخصتر از بقیه است این افسانه،به اولین مراحل زرتشتیگری در ایران اشاره دارد.
»1 همانطور که در این داستان مشخص است، نیروهای دینی در کنار آرش قرار گرفتهاند؛ اسفندیار مذ،امشاسپندان زمین و خود اهورامزدا، نیرو یا فرهی ایزدی به آرش میدهند که مرزهای ایران را تا دور دستها وسعت دهد."