چکیده:
ﻣﻘﺎﻟﻪی ﺣﺎﺿﺮ درﺻﺪد ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ در اﯾﺮان، ﮐﺪام دوره ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟ در ﭘﺎﺳﺦ، ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ در اﯾﺮان را ﺑﺎﯾﺪ در دورهی ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد. در واﻗﻊ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻗﺪﻣﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮔﺴﺘﺮده ﮐﺸﻮر اﯾﺮان، ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از وﺟﻮد ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ را از دوره ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد. ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎی اروﭘﺎﯾﯽ و ﻏﯿﺮاروﭘﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪﻧﺪ، از دوره ﺑﺎﺳﺘﺎن دارای ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ و اﻧﺴﺠﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﻣﺮزﻫﺎ، ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﺎص ﺧﻮد و ﻧﻬﺎد دوﻟﺖ و ﭘﺪﯾﺪه ﻣﻠﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﻏﯿﺮ از ﺳﻠﻮﮐﯿﺎن ﮐﻪ رﯾﺸﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ-ﻣﻘﺪوﻧﯽ داﺷﺘﻨﺪ، دودﻣﺎنﻫﺎی ﻣﺎدﻫﺎ، ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن، اﺷﮑﺎﻧﯿﺎن و ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ از ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ آنﻫﺎ ﺑﻪ ارث رﺳﯿﺪ، اﺣﺴﺎس ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ در ﻧﺰد اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﺑﻮد. ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان در دوره ﺑﺎﺳﺘﺎن دارای ﯾﮏ آﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ از ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺑﻮدهاﻧﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ، ﺳﺎﮐﻨﺎن اﯾﺮان در ﻋﻬﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن، ﺧﻮد را اﯾﺮاﻧﯽ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم اﯾﺮان ﯾﺎ اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺷﮑﻞدﻫﻨﺪهی آن دارای آﮔﺎﻫﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد. ﻧﮑﺘﻪی ﻣﻬﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ، اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﻠﯽ از دوره ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ ادوار ﺑﻌﺪی ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ.
خلاصه ماشینی:
کشور ایران برخلاف بسیاری از کشورهای اروپایی و غیراروپایی که از قرن پانزدهم به بعد پیدا شدند، از دوره باستان دارای موجودیت و انسجام سیاسی، مرزها، تاریخ و فرهنگ خاص خود و نهاد دولت و پدیده ملت بوده است.
کشور ایران برخلاف بسیاری از کشورهای اروپایی [و غیراروپاییای] که از قرن پانزدهم بهبعد پیدا شدند، از دوره باستان دارای موجودیت و انسجام سیاسی، مرزها، تاریخ و فرهنگ خاص خود و نهاد حکومت و پدیده ملت بوده است (احمدی، 1390: 134).
همچنین در رابطه با هویت ملی اعضای جامعه ایران در عهد باستان، میتوان گفت که نوعی هویت ملی به معنای مدرن آن، در میان این افراد وجود داشته است؛ بدینمعنا که در آن دوره، مردم ساکن ایران، خود را ایرانی و متعلق به جغرافیای سرزمینی به نام ایران یا ایرانشهر و یا ایرانزمین میدانستند و نسبت به عناصر (مولفههای) شکلدهندهی آن دارای آگاهی بودهاند و همین شناخت و آگاهی موجب ایجاد همبستگی و هویت ملی در میان آنان شده بود.
به عبارتی دیگر، ساکنان ایران در عهد باستان، خود را ایرانی و متعلق به جغرافیای سرزمینی به نام ایران یا ایرانشهر میدانستند و نسبت به عناصر شکلدهندهی آن دارای آگاهی بودهاند و همین آگاهی موجب ایجاد هویت ملی در میان آنان شده بود.
به عبارتی دیگر، ساکنان ایران در عهد باستان، خود را ایرانی و متعلق به جغرافیای سرزمینی به نام ایران یا ایرانشهر میدانستند و نسبت به عناصر شکلدهندهی آن دارای آگاهی بودهاند و همین آگاهی موجب ایجاد هویت ملی در میان آنان شده بود.