چکیده:
شرایط تاریخی و ملاحظات خاصی که برای این حکومت مطرح بود، توجه به تجارت و طرق تجاری مورد اهتمام ویژهای قرار گرفت و از همان ابتدای حکومت ایشان، معیشت تجاری نگاه ویژهای را به خود معطوف کرد. ایلخانان به عنوان میراث به جای ماندهای از سنن استپ و در راستای نیازهای خویش به تجارت علاقهمند بودند و ماهیت عمل تجار و برخورد محافظه کارانه آنان نیز شرایط لازم را در این راستا فراهم میکرد. تمرکز قدرت و امنیت لازم در مسیرهای تجاری هم مزید برعلت بود و به موازات توجه همگانی مغولها به مقوله تجارت، در ایران نیز زمینههای رشد و توسعه اقتصاد تجاری فراهم شد. به علاوه، ایلخانان در منطقهای با ساختار حیات شهری حکومت میکردند و سابقه دیرین معیشت تجاری در این منطقه، به رشد بیشتر تجارت کمک مینمود. رونق تجاری عصر ایلخانان بدون وجود راههایی که فعالیتهای تجاری در بستر آنها انجام گیرد، امکانپذیر نبود. از این روی، حکام مغولی اهتمام ویژهای به طرق تجاری داشتند، و لذا برخی از این مسیرهای تجاری در پناه امنیت حاصل از حاکمیت مغولها به اوج رونق رسیدند. آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد، مسیرهای تجاری است که در درون مرزهای قلمرو ایلخانی مورد استفاده قرار میگرفته و با اتصال به راههای تجاری برون مرزی به رونق تجارت و فرهنگ و اقتصاد این عصر کمک میکرده است.
خلاصه ماشینی:
در این خصوص ، با وجود درگیریهای مداوم ایلخانان با همسایگان شمالی، غربی و شمال شرقی، راه های تجاری رونق زیادی داشت و مناسبات فرهنگی و سیاسی و نظامی آنان نیز از همین طرق انجام میشد.
در این بین ، اهمیت شاخ ة جنوبی جاد ة ابریشم ، که بخش مهمی از فعالیت های تجاری را به خود معطوف کرده بود، و تمامی مسیر آن (از بندر ترابوزان در قلمرو ایلخانی و یا از بندر ایاس در ارمنستان صغیر-حکومت متحد و به نوعی تابع ایلخانان - تا ماوراءالنهر) در قلمرو ایلخانی قرار داشت ، و لذا جزئی از راه های درون مرزی به حساب میآمد، از همه مهم تر بود.
این راه از تومان قزوین و سلطانیه به تومان همدان ، و از آنجا به سمت کرمانشاه امتداد مییافت ، و از طریق شهرهای اسد آباد، کنگاور، صحنه ، چمچ م ال ، کرند، خوشان و حلوان به قصر شیرین میرسید و پس از عبور از شهرهای عراق عرب ، به بغداد ، و سپس به نجف می رسید.
راه های ارتباطی عراق عجم با فارس و شبانکاره و کرمان و خراسان از طریق یزد: نظر به اهمیت راه تجاری هرمز و نیز راهی که از طریق فارس به جزایر خلیج فارس میرسید، بخشی از روابط عراق عجم با کرمان ، فارس ، شبانکاره و خوزستان ، از این طریق بود.
این جاده ٨٨ فرسنگ مسافت داشت و راه هایی که از خراسان ، آذربایجان ، عراق عجم و دیگر ایالت های به فارس میرسید، از این طریق به خلیج فارس میپیوست .