چکیده:
متعهد میتواند در راستای ایفای تعهد با رضایت متعهدله مالی غیر از موضوع تعهد به او تسلیم کند و به این وسیله وفای به عهد تحقق یافته و ذمه او بریء میشود. این نهاد «ایفای به غیر موضوع تعهد» است که مستقل از «تبدیل تعهد» میباشد. در قانون مدنی ایران نصی در مورد شرایط، ماهیت و احکام این تأسیس حقوقی وجود ندارد. در حقوق فرانسه و نظام کامنلا در این خصوص بحثهای زیادی مطرح شده است. در این مقاله تلاش شده است شرایط تحقق و ماهیت حقوقی این نهاد، احکام و آثار آن در نظام حقوقی ایران و فقه اسلامی با مطالعهی تطبیقی در نظام حقوقی فرانسه و کامنلا بررسی شود. نتیجهی بررسی آن است که قصد ایفا، تراضی، تملیک و تسلیم مالی متفاوت با موضوع، از شرایط تحقق «ایفای به غیر موضوع» است که ماهیت آن با وفای به عهد همسان است هر چند از لحاظ شرایط، احکام و آثار با وفای به عهد معمولی متفاوت بوده و باید آن را نوعی وفای به عهد ویژه دانست.
خلاصه ماشینی:
باید توجه داشت این بحث در فرضی قابل طرح است که طرفین قصد انجام یک عمل حقوقی خاص را نداشته و متعهد در مقام «ایفای تعهد» مالی به غیر از موضوع تعهد را تسلیم متعهدله نموده و او آن را پذیرفته باشد؛ چه در غیر این صورت اگر طرفین یکی از عقود معین (یا غیر معین ) را منعقد نمایند و اثر آن سقوط تعهد سابق باشد، مثل این که طرفین قصد تبدیل تعهد به اعتبار تبدیل موضوع را داشته ، یا با انعقاد عقد ضمان یا حواله یا هر عمل حقوقی دیگری، ذمه ی متعهد در برابر متعهدله (یا به طور کلی) برئ شود، بحثی وجود ندارد و ماهیت آن عمل حقوقی تابع عنوان مقصودِ طرفین است .
این نکته از تعریف این نهاد فهمیده میشود؛ زیرا واژه ی « Dation en paiement»، به معنای «انتقال مالکیت ، در مقام وفا» یا «تملیک در مقام وفا» است و این امر جز در مورد «اعیان خارجی» محقق نمیشود حتی اگر عین کلی باشد، تا چه رسد به «عمل » ١٥٩ (٩٩٠ :١٩٩٨ ,Mazeaud) به علاوه برخی از نویسندگان تصریح کرده اند توافق بر انجام عملی در مقابل اجرای تعهد موجود که موضوع آن مال است «ایفای به غیر از موضوع تعهد» نیست (سنهوری، ٢٠٠٠: ٨٠٠).