چکیده:
یکی از نکات اساسی در بحث از استفاده آزمایشی به عنوان یکی از استثنائات حمایت از اختراعات ، تعیین موضوع آن است . از جمله معیارهای رایج در این راستا تفکیک هدف تجاری از غیر تجاری در انجام آزمایش است که در ادبیات حقوق ایران نیز تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است . با این حال ، معیاری دیگر برای تعیین این موضوع ، تفکیک آزمایش «بر» روی اختراع از آزمایش «با» استفاده از آن است . به طور سنتی، موضوع استثنا، آزمایش «بر» روی خود اختراع است و تقریبا در تمام نظام های حقوقی، این امر پذیرفته شده است ، اما با رشد سریع برخی از حوزه های علمی به ویژه زیست فناوری، نوآوریهایی ظهور یافته اند که از یکسو، اختراع محسوب می شوند و از سوی دیگر، خود به عنوان ابزاری برای انجام سایر تحقیقات به کار می روند. در اینجا این سوال مطرح میشود که آیا آزمایش «با» استفاده از یک «ابزار تحقیقاتی » اختراعی نیز میتواند موضوع استثنای استفاده آزمایشی قرار گیرد یا خیر. در این تحقیق ، نظام های حقوقی ایالات متحده و آلمان به طور تطبیقی با حقوق ایران مقایسه شده است . نتایج به دست آمده نشان میدهد، اگرچه برخی صاحب نظران معتقدند دست کم باید به دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی غیر انتفاعی، اجازه استفاده از این گونه اختراعات را بدون دریافت مجوز داد و آن ها را از شمول عنوان نقض ، خارج کرد، اما ظاهرا رویه قضایی نظام های مزبور، گسترش قلمرو موضوعی استثنا به این دسته از اختراعات را نپذیرفته و در عوض به دنبال راه کارهای دیگری برای پاسخ به این دغدغه نوظهور بوده است .
خلاصه ماشینی:
"قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال ١٣٨٦ ایران در شق ٣ بند (ج ) ماده ١٥به ابهام ، موضوع استثنا را «بهره برداریهایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره اختراع ثبت شده انجام میشوند» ذکر کرده است ، اگرچه مخاطب در بادی امر، ممکن است به سادگی از آن عبور کند، اما در عمل و هنگامی که دعوای نقض حق مطرح می شود، تبیین این که واژه «درباره » چه بازه ای را دربر میگیرد، اهمیت بسیاری خواهد داشت ، چراکه گستره اعمال استثنا به همین واژه بازمیگردد.
در تحقیق پیش رو، پرسش این است که با طرح موضوع دسترسی به «ابزارهای تحقیقاتی اختراعی (Patented Research Tools)» که آزمایش ها با استفاده از آن ها انجام می شود، آیا میتوان این دسته از اختراعات را مشمول استثنا کرد یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش ، آزمایش «بر» روی موضوع اختراع از آزمایش «با» استفاده از آن ، تفکیک و مورد اخیر به طور خاص ، صرف نظر از هدف تجاری یا غیر تجاری آن بررسی شده است .
در پرسشنامه کمیته حقوق اختراعات سازمان جهانی مالکیت فکری ( WIPO Standing Committee on the Law of Patents) درباره استثنائات و محدودیت های حق اختراع (٧)، ملاحظه میکنیم که اداره ثبت اختراعات و علائم تجاری آلمان ( Deutsches Patent- und Markenamt) در پاسخ به این پرسش که در حقوق آلمان ، آیا آزمایش باید «بر» روی موضوع اختراع انجام شود یا «مربوط » به آن باشد، پاسخ داده که این آزمایش باید «مربوط » به آن باشد و این را میتوان در بند ٢ ماده ١١ قانون اختراعات نیز ملاحظه کرد.
Patents and the Progress of Science: Exclusive Rights and Experimental Use. The University of Chicago Law Review 1989; 56: 1017- 1086."