چکیده:
از مباحث مهم عقود امانی که همواره مورد نزاع فقها و حقوقدانان بوده؛ ماهیت ، اعتبار و حدود شرط ضمان امین است . ماهیت این شرط میتواند به صورت شرط نتیجه باشد؛ یعنی تحقق آن نیاز به سبب خاصی نداشته و به نفس اشتراط حاصل شود، به عبارتی مالک با توافق امین وی را ضامن هرگونه تلف یا عیب و نقص مال مورد امانت قرار دهد، همچنین ممکن است به صورت شرط فعل باشد؛یعنی چنانچه مال مورد امانت بدون تعدی و تفریط از سوی امین دچار تلف یا عیب و نقص شود، وی ملزم به جبران خسارات وارده باشد؛ اما اعتبار شرط ضماندر عقود امانی(جز عاریه ) مورد اختلاف است ؛در صورتی که باید گفت :این شرط مخالف مقتضای ذات عقد و نامشروع نیست و بر اساساصل آزادی اراده و اصل صحت معتبر است و اعتبار آن تا جایی است که با قوانین آمره، نظم عمومی و اخلاق حسنه در تعارض نباشد. آثار این شرط مانند هر شرطی میتواند در رابطه با طرفین قرارداد یا در رابطه با اشخاص ثالث مطرح باشد.
خلاصه ماشینی:
"ماهیت این شرط میتواند به صورت شرط نتیجه باشد؛ یعنی تحقق آن نیاز به سبب خاصی نداشته و به نفس اشتراط حاصل شود، به عبارتی مالک با توافق امین وی را ضامن هرگونه تلف یا عیب و نقص مال مورد امانت قرار دهد، همچنین ممکن است به صورت شرط فعل باشد؛یعنی چنانچه مال مورد امانت بدون تعدی و تفریط از سوی امین دچار تلف یا عیب و نقص شود، وی ملزم به جبران خسارات وارده باشد؛ اما اعتبار شرط ضماندر عقود امانی(جز عاریه ) مورد اختلاف است ؛در صورتی که باید گفت :این شرط مخالف مقتضای ذات عقد و نامشروع نیست و بر اساساصل آزادی اراده و اصل صحت معتبر است و اعتبار آن تا جایی است که با قوانین آمره، نظم عمومی و اخلاق حسنه در تعارض نباشد.
اگر به صورت شرط نتیجه باشد، در صورتی که حصول آن نتیجه موقوف به سبب خاصی نباشد به نفس اشتراط حاصل میشود (ماده ٢٣٦ قانون مدنی)، لذا بلافاصله پس از اشتراط شرط، امین ضامن مال مورد امانت میشود و فرصتی برای اسقاط شرط باقی نمیماند، البته طرفین میتوانند از حقی که برای مشروط له ایجاد گردیده، صرفنظر کنند، به عبارتی مالک میتواند از دریافت خسارت وارده بر مال مورد امانت صرفنظر نماید و این انصراف به معنای اسقاط شرط ضمان نیست ؛ اما چنانچه شرط ضمان به صورت شرط فعل باشد و به موجب آن امین متعهد شود که در صورت ایجاد تلف یا عیب و نقص ، ملزم به جبران خسارت وارده بر مال مورد امانت باشد، چنین شرطی قابل اسقاط خواهد بود و هر زمان که مشروط له از شرط صرفنظر کند مفاد شرط منتفی شده و عقد به اقتضای خود که اصل عدم ضمان امین است باز میگردد و امین ضمانی نسبت به تلف یا عیب و نقص مال مورد امانت و جبران خسارات ناشی از آن نخواهد داشت مگر در صورت تعدی و تفریط ."