چکیده:
سنت های الهی حاکم بر جامعه و تاریخ از عوامل محرک تاریخ به شمارمی آیند که بسیاری از عوامل روبنایی سیر تاریخ تحت حاکمیت آنان قرار دارند؛ یکی از عام ترین این سنت ها«آزمایش» است که آیات فراوانی از قرآن مجید بدان اختصاص یافته است. در این مقاله اهداف خرد و کلان سریان سنت ابتلا در تاریخ از منظر قرآن مجید بررسی شده است. در یک تحلیل عقلی، سنت آزمایش در قرآن دو هدف کلان «تمحیص و نمایاندن چهره مومنان واقعی» را تعقیب می کند و سایر اهداف، جزئی و زیرمجموعه این دو هدف محسوب می شوند؛ بدین سان تربیت بهترین انسان صالح، ساختن انسان مسئول و تاریخ ساز، رجوع به سوی خدا، قدرشناسی و بسترسازی هدایت، زیرمجموعه هدف کلان تمحیص قرار می گیرند و آشکار کردن مجاهدان، صابران و خائفان، تحت عنوان نمایاندن چهره مومنان واقعی مطرح می گردند.
خلاصه ماشینی:
سنتهای الهی، فلسفه تاریخ، ابتلا و آزمایش، قانونمندی تاریخ، عوامل محرک تاریخ طرح مسئله جامعه و تاریخ براساس قوانین الهی خاصی اداره میشوند که قرآن مجید از آنها با نام «سنت الله» یاد میکند؛ سنن الهی همان روش و ضابطهای است که خداوند برای تدبیر جهان اتخاذ فرموده، نظام هستی را تحت حاکمیت این قوانین و در مجرای آنها اداره میکند؛ بهطوری که التفات به این سنن تکوینی موجب آگاهی انسان از قواعد پیروزی و شکست یا صعود و سقوط جوامع میگردد و عدم شناخت آنها مایه جهل دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
. «واو» در «و لیعلم الله الذین آمنوا» عطف بر معطوفعلیه محذوف و مبین این معناست که نمایان شدن چهره مؤمنان واقعی و سه امر دیگر، تنها برخی از اهداف آزمایش بهوسیله تداول قدرت است، وگرنه اهداف این کار بیش از چهار مورد مذکور در آیه است؛ ولی همه آنها برای مخاطبان قابل فهم نیست.
(عاملی، 1413: 1 / 269) مفاد صدر این آیات آن است که اگر در جنگ به شما آسیبی رسیده، بهدلیل انتقال قدرت بین انسانهاست که یکی از عوامل زمینهساز آزمایش مردم است و با اهداف متعددی صورت میگیرد که برخی از آنها عبارتند از: نمایان شدن چهره مؤمنان واقعی در جامعه و تمییز آنان از منافقان و کافران، گزینش گواهان بر اعمال، تمحیص (خالص کردن مؤمنان) و محق (نابودی کافران).