چکیده:
در جوامع مدنی، مراجعه به دادگستری و احقاق حق، یکی از حقوق اولیه و مسلم شهروندان به شمار میرود. تا قبل از پیدایش رایانه، نرمافزار و به ویژه ظهور و گسترش شاهراههای اطلاعاتی یا اینترنت، مراجعة حضوری اصحاب دعوی و استفاده از قالبهای کاغذی، برای هر نوع دادرسی ضروری و اجتنابناپذیر بود. با توسعة ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی، لزوم حضور اصحاب دعوی و استفاده از کاغذ در فرایند دادرسی کاهش یافته است. بیش از یک دهه است که کشورهای پیشرفته برای الکترونیکی شدن روند دادرسیها تلاش میکنند و در صدد هستند تا روند دادرسی از راه دور و با بهرهگیری از روشهای الکترونیکی صورت گیرد. در این مقاله، مؤلف میکوشد تا پس از توصیف دادرسی الکترونیکی و ویژگیهای آن، ضرورت الکترونیکی شدن دادرسیها، الزامات استفاده از روشهای الکترونیکی در دادرسیها و سرانجام چالشهای حقوقی چنین استفادهای را به صورت علمی مورد مطالعه قرار دهد.
Right to go to the courthouse and obtaining rights are the basic constitutional rights of the citizens in the civilized societies. The improvement of the communication and data tools cause a reduction in excessive red tape and the physical appearing of the parties in the legal procedures. More than one decade، the developed countries are attempting to make electronic (E) procedures. They want to use the telecommunication and the adoption of the electronic methods in the court process. In this paper، the writer tries to study (after the description of the electronic legal procedures and its specifications) the obligation of making electronic procedures and using the obligations of electronic methods in the procedures and at last legal challenges in a scientific method.
خلاصه ماشینی:
"قلمرو الکترونیکی شدن دادرسیها از پرسشهای اساسی در این زمینه آن است که آیا دادرسیهای کنونی که بر پایة مبادلات کاغذی و مراجعة حضوری طرفین استوار هستند باید به شکلی کامل و الزامآور جای خود را به دادرسیهای الکترونیکی بدهند، به گونهای که تمامی اعمال مرتبط با دادرسی ـ مانند رسیدگی به دعوا و صدور حکمـ از راه دور و با استفاده از دادهپیام و روشهای الکترونیکی یا وسایل ارتباطی دیگر نظیر ویدﺋوکنفرانس صورت گیرد یا استفاده از فناوریهای نوین باید اختیاری و معطوف به اموری باشد که به تسریع دادرسی و احقاق حق و صرفهجویی در زمان، انرژی و هزینهها منجر میشود؟ دو راهکار فراروی ماست که به بررسی هر یک میپردازیم: الف) اختیاری بودن فرایند دادرسی الکترونیکی برای اصحاب دعوی (مطلوب) بر اساس مطالعات انجامشده در کشورهای فرانسه، ایتالیا، آلمان، ایالات متحدة آمریکا و انگلستان، بیشتر این کشورها بر ماهیت اختیاری بودن استفاده از روشهای الکترونیکی در جریان دادرسی تأکید کردهاند (Gacón Inchausti, 2010: 55).
3. حفظ ماهیت انسانی روند دادرسی هرچند پیشرفتهای فنی در زمینة ارتباطات و اطلاعات، نحوة تعامل بین دادگاه و شهروندان و سایر اشخاص وابسته به دادگستری را تغییر داده، ولی آیا استفاده از این فناوریها میتواند واکنش، دانایی، تأثیر و تأثر متقابل و در یک جمله رفتار انسانی را که در یک دادرسی حضوری و مبتنی بر گفتگو وجود دارد، به همراه داشته باشد؟ در آنچه که به قاضی و عمل قضاوت مربوط میشود نیز این پرسش مطرح است که آیا هوشمندی مصنوعی فناوری میتواند جانشین واکنش، تأثیریپذیری، هوشمندی انسانی، تجربیات و پختگی یک قاضی شود؟ برخی از حقوقدانان در مقابل پرسشی مشابه، صرفهجویی در وقت و هزینه و دسترسی به دادگستری در هر زمان و مکانی را به فیالبداهه بودن دادرسی و رویارویی مستقیم طرفین دعوی و حضور گواهان ترجیح دادهاند (Carrington, 2010: 166-167)، ولی به اعتقاد برخی دیگر، پاسخ در هر دو مورد و بدون هیچ تأملی، منفی است."