خلاصه ماشینی:
"یاقوت میگوید:دریای خزر به تحریک همان دریای طبرستان و جرجان و آبسکون است و آن دریای پهناور بزرکی است کهبه هیچ دریای دیگری اتصال ندارد این دریا را دریای خراسان و گیل نامند و حمزه گوید این دریا به فارسی«اکفوده»و نیز«اکفوده دریا»و ارسطاطالیس آن را«ارقانیا»نامیده و بعضی آن«خوارزم»مینامند ولی اشتباه است چون دریاچهی خوارزمغیر از این است و در جای خود ذکر خواهد شد انشأالله و بر آن باب الابواب است که همان دربند باشد،در کرانه این دریا واقعاست و سمت جنوب و خاور کوههای مغان و طبرستان و گرگان است تا مقابل دهستان امتداد دارد و آبسکون در این نقطه قراردارد.
شمس الدین ابو عبد اله محمد ابن ابو طالب الدمشقی الصوفی در کتاب نخبه الدهر فی عجایب البر و البحر در کتاب ششممیگوید:مردان دانشمند میکویند که دریای خزر با دیگر دریاهای جهان متصل نیست و شکل به آن درازاست از جنوب بهشمال و عرض آن از شرق به غرب است.
ابو الفدا اسماعیل بن احمد بن سعید بن محمد عمادالدین ابن الاثیر در کتاب تحفه العجایب و طرفه الغرائب مینویسد:«ایندریای خزر همان دریایی است که در سمت شمال قرار دارد و در شرق آن جرجان و طبرستان واقع شده است.
»یاقوت حموی،در کتاب معجم البلدان که یکی از منابع بسیار مستند جغرافیایی به زبان عربی است،میگوید:«دریای خزر بهتحریک همان دریای طبرستان و جرجان و آبسکون است و آن دریای پهناور بزرگی است که به هیچ دریای دیگری اتصالندارد این دریا را دریای خراسان و گیل نامند و حمزه گوید این دریا به فارسی«اکفوده»و نیز«اکفوده دریا»و ارسطاطالیس آنرا«ارقانیا»نامیده و بعضی آن«خوارزم»مینامند ولی اشتباه است چون دریاچهی خوارزم غیر از این است و در جای خود ذکرخواهد شد."