چکیده:
کتاب جهانن مای کاتب چلبی، یکی از اسنادی است که به نام خلیج فارس و محدوده جغرافیای آن اشاره کرده است و در زمان جنگ ایران و عراق برای اثبات تعلق خلیج فارس به ایران، به سازمان ملل متحد عرضه شده بود. این مقاله، به معرفی دانشمند و جغرافیدان ترک معروف به « کاتب چلبی » و اثر معروفش « جهانن ما » با موضوع جغرافیا، میپ ردازد
خلاصه ماشینی:
"در فصول مربوط به ایران-که حدود یک چهارم مطالب کتاب را در برمیگیرد-در وصف هریک از ممالک ایران به ذکر شاهان،ملوک،ابنیه و شهرهای مهم،معادن و غیره پرداخته است: فصل بیست و چهارم مملکت مکران؛12وصف این اقلیم و گیاهان مخصوص به آن(صص 235-237)، فصل بیست و پنجم اقلیم زابلستان و کابل؛وصف شهر کابل،غزنه،خوست،محل تولد حکیم سنائی و وصف درختان و باغهای آن منطقه(صص 237-241)؛فصل بیست و هفتم مملکت سجستان و سیستان؛اوصاف و احوال سیستان(صص 248-254)؛فصل بیست و هشتم مملکت بدخشان و غور و طخارستان؛در بیان ملوک و شاهان این اقلیم(صص 254-256)؛فصل بیست و نهم اقلیم کرمان،هرمز و لار؛ذکر احوال دولت سلجوقیه، دولت آل براق و سلاطین هرمز و لار(صص 256-262)؛ فصل سیام اقلیم فارس؛در وصف بلادی چون اصطخر، اردشیر خوره،دارابجرد[دارابگرد]،شابور خورده،قباد خوره، آتشکدههای فارس و حکومت سلاطین و پادشاهان ایران دورۀ پیشاز اسلام و بعد از اسلام،دولتهای مستقل و نیمه مستقل شبانکاره،اتابکان یزد و سلغریه،انجویان، آل بویه،آل مظفر(صص 262-282)؛فصل سی و یکم مملکت خوزستان و لرستان؛دولتهای لر بزرگ،لر کوچک و مشعشع(صص 282-289)؛فصل سی و دوم اقلیم جبل یعنی عراق عجم؛وصف شهرهای اصفهان و فضلای آن شهر،ولایت قصران،طهران و ورامین،ام بلاد ایران شهر ری،سلطانیه و قزوین،همدان،ذکر کوهها و رودها، احوال ملوک و حکام عراق عجم،دولتهای دیلمیان، کاکویه و ملاحده(صص 289-309)؛فصل سی و سوم اقلیم خراسان و قهستان؛در وصف شهرهای بلخ،هرات، ناحیۀ کرخ،سبزوار و بیهق،نیشابور،طوس،مشهد امام علی بن موسی الرضا(ع)،احوال ملوک خراسان،ظهور ذوذوابه،استیلای سلجوقیان بر خراسان،استیلای ملوک کرت،استیلای تیمور بر خراسان(صص 309-338)؛ فصل سی و چهارم مملکت قومس،طبرستان و مازندران؛ احوال ملوک و حکام دولتهای باوندیه،جلاویه،زیاریه، علویه و قوامیه،دابویه،بادوسیان،آل کیومرث(صص 338-343)4فصل سی و پنجم سلاطین گیلان،خوارزم، دیلم،امیره و دولت خوارزمشاهان(صص 343-348)؛ فصل سی و ششم در اقلیم ماوراء النهر؛وصف شهرهای سمرقند،بخارا،فرغانه و وصف نهر جیحون و سیحون، ظهور چنگیز خان و تیمور(صص 348-366)؛فصل سی و (به تصویر صفحه مراجعه شود) خلیجفارس در نقشۀ عربستان اثر هنریکوس هوندیوس (به تصویر صفحه مراجعه شود) خلیجفارس در جهان بطلمیوس هفتم در اقلیم ترکستان و دشت و مملکت کاشغر،اوصاف ختن و بلاد ترکستان و اوصاف خزر،اوصاف ترک بن یافث،احوال قوم تاتار و مغول،ظهور چنگیز و مرگ او و تقسیمات سرزمینهای متصرفی در بین فرزندانش،مدت حکومت ایشان بر این اقلیم و حکومت ایلخانان(صص 366-379)؛فصل سی و هشتم در اقلیم آذربایجان؛وصف شهرهای تبریز،اردبیل،مراغه و ارومیه و دولت چنگیزیه و استیلای قره قوینلو و آق قوینلو و دولت صفویه(صص 379-391)؛فصل سی و نهم اقلیم اران،موقان و شروان؛ در وصف شهرهای شروان،تفلیس و کوه البرز،سواحل بحر خزر،نهر ارس و ملوک شروان(صص 391-401)؛ فصل چهلم مملکت طاغستان و گرجستان(صص 401- 410)؛فصل چهل و یکم در اقلیم ارمنیه؛در وصف ایالت وان،بدلیس،صحرای چالدران،اوصاف عشیرۀ دنبلی، اوصاف ارض روم،طرابوزان(صص 410-432)؛فصل چهل و دوم اقلیم الجزیره بین الفرات و دجله؛وصف شهرهای دیابکر،موصل،آمد و ماردین،ایالت رقه، اربیل،شهر زول،کرکوک،اوصاف ولایت کردستان و احوال طوایف اکراد،کرمانشاهان،کرند و خوشان،احوال ملوک و حکام(صص 432-451)؛فصل چهل و سوم در بیان اقلیم عراق عرب؛وصف شهرهای عبادان[آبادان]، بغداد و تاریخ بنای آن،بصره،کربلا،ظهور و ذکر خلفای عباسی."