چکیده:
تمایز مهم ترین مولفه ی مدرنیته است که بزرگان علوم اجتماعی از امیل دورکیم گرفته تا پییر بوردیو بر آن تاکید کرده اند. بر مبنای این رویکردهای نظری می توان جهان کودکان را با توجه به تاخر تکوین عینی و ذهنی آن به منزله ی یک میدان اجتماعی متمایز به شمار آورد. بر این اساس میدان کودکی سرزمین تازه استقلال یافته ای است که متاسفانه میدان های اجتماعی دیگر، به ویژه سرزمین بزرگ سالی به قلمرو آن تعرض می کنند و می کوشند آن را تحت الحمایه ی خود قرار دهند. برای ممانعت از این واقعه باید نسبت به قانون اساسی سرزمین کودکی و قواعد عملکرد این میدان آگاهی یافت. انسان شناسی کودکی یکی از مهم ترین رشته هایی است که می تواند به شناخت این قواعد راهنما یاری دهد تا در پرتو آن ها منطق متفاوت کنش کودکان بهتر دریافت شود. شاید مهم ترین قاعده ی این سرزمین، تمایزنایافتگی آن باشد به گونه ای که جلوه-هایش را در تمایزنایافتگی جنسیتی، طبقاتی، قومیتی، ملیتی و حتی زیبایی شناختی می توان مشاهده کرد. همه-ی این تمایزات در یک کلام، حاصل اجتماعی شدن کودکان است که با سرپرستی بزرگ سالان و آموزه های آن ها تحقق می یابد و گرنه در بازی آزادانه ی کودکان با هم، نشانی از این تمایزات دیده نمی شود. ادبیات کودک یکی از شاه راه های مهم اجتماعی کردن کودکان به شمار می رود که متاسفانه به دلیل بی خبری نویسندگان بزرگسال از قواعد عمل در جهان کودکی، به ابزار نرم سرکوب کودکان تبدیل شده است. در این جستار می کوشیم برای نمونه چند متن برگزیده از ادبیات کودک مانند جوجه اردک زشت، اثر هانس کریستین آندرسن و ماهی سیاه کوچولو، اثر صمد بهرنگی را تحلیل نماییم تا زیرساخت تمایزگرایانه آن ها آشکار گردد. این تمایزات به هر روی ریشه در ایدئولوژی روشنگری و مدرنیته دارد. نتیجه این است که کودکان این تمایزات را به شکل دیگری درمی یابند و قرائت آن ها از داستان های کودکان متفاوت از نویسندگان این آثار است و حتی ترجیح زیبایی شناختی آن ها با اولویت نمایندگان ادبیات کودک هم خوانی ندارد.
Distinction as the most important component of modernity has been emphasized by a wide range of scholars from Emil Durkheim to Pierre Bourdieu. From a theoretical perspective the children’s world is one of the distinctive social worlds، but other worlds such as adult’s world have colonized it. Recognizing its main rules and guidelines will help to avoid such colonization. Anthropology of childhood is one of the scientific disciplines which try to study these guidelines and rules. These rules make the different logic of children’s behavior understandable. Probably indistinctiveness is the most important rule of this field represented as sexual، class، ethnic، national and even aesthetic indistinctiveness. But the process of socialization reproduces distinctions because children do not have any ideas about them before being taught; we do not notice them them when children are playing freely. Children’s literature is an important tool to socialize children. Unfortunately children have been colonized by this literature because adult writers do not have enough knowledge about the main rules of children’s world. This article intends to show the distinctive foundations of three selected children’s stories. The first one is The Ugly Duckling by Anderson; the second one is The Little Black Fish by Behrangy and the third one is The Sock Suicide by María Asun Landa. The results of this study show that children do not read stories like their authors and do not get the same meaning.
خلاصه ماشینی:
آیا کودکان در همان جهانی زندگی میکنند که ما آن را تجربه میکنیم، یا تجربهی آنها از جهان، جدای از تفاوت عینی، با توجه به جهان ذهنی متفاوتشان تکوین مییابد؟ دنیای کودکان چه ویژگیهایی دارد که آن را از جهان دیگران متمایز میسازد؟ آیا دنیای کودکان امری طبیعی است یا پیدایش و شکلگیری و تکامل آن جنبهی تاریخی دارد؟ به سخن دیگر ظهور مفهوم کودکی به کدام دورهی تاریخی بازمیگردد؟ همهی این پرسشها در نهایت معطوف به این پرسش اساسی است که ادبیات کودک دنیای کودکان را چگونه بازنمایی میکند و تصویر آنها از جهان کودکی تا چه اندازه با زیستجهان کودکان سازگاری دارد؟ این پرسشها مسبوق به دیدگاه نظری پییر بوردیو در عرصهی علوم اجتماعی است و پاسخگویی به آنها نیز از همین دیدگاه مقبول است.
نکتهی مهم در بارهی این گروه از آفرینندگان این است که آنها برخلاف آوانگاردهای میدان تولید ادبی نمیتوانند برای دل خود کار کنند، بلکه آثار ایشان باید معطوف به دل کودکان باشد.
این نکته به ظاهر کماهمیت مشکلات فراوانی را در تولید آثار ادبی در زیر میدان ادبیات کودک و همچنین تحلیل آنها در پی دارد، به گونهای که آوانگارد در اینجا همواره کسی است که کودکان را درمییابد، نه اینکه بخواهد با سنتشکنی دیگران را پشت سر بگذارد.
Pierre Bourdieu & cultural theory.
Culture & power: The sociology of Pierre Bourdieu, Chicago: The University of Chicago Press.