خلاصه ماشینی:
"برای مثال وقتی از واژهء دست به جای"بخشندگی"استفاده میشود،(موردی که بیانگر هیچ شباهتی نیست)،به اعتقاد جرجانی جایگزینی"به ندرت ممکن است واقع شود مگر آن که در عبارت مورد نظر به منشاء بخشندگی و شخصی که چنین میکند ارجاع داده شده باشد.
او میگوید این عمل فقط زمانی ممکن است که: درجهای از تشابه بین دو چیزی که عبارت را مفهوم میکند وجود داشته باشد،و زمانی که در بافت چیزی باشد که ماهیت آن مورد جایگزینی شده را نشان دهد،یا اگر در قرارداد زبانی چیزی وجود داشته باشد که به آن مورد اشاره کند،به شکلی که وقتی مورد دوم مستقیما جایگزین مورد اول میشود مخاطب مقصود سخنگو را دریابد.
در حقیقت جملاتی هستند که در آنها ممکن است احساس شود یک واژهء بخصوص به شیوهای استعاری به کار گرفته شده است،اما وقتی جمله را در کلیتش مورد توجه قرار دهیم،و رابطهء متقابل بین عناصر آن در حکم یک الگوی واحد تلقی شوند،متوجه میشویم که جمله نه استعاره بلکه تمثیلی است از نوعی که در حال بررسی آن هستیم.
جرجانی برای آنکه آنها را به مثابهء انواعی از تشبیه تثبیت کند رویکرد جامعی در برخورد با این صنعت تدوین کرده است که مبتنی است بر مطالعهء ماهیت فرایند تخیلی درگیر استعاره و تشبیه،و همچنین بر مطالعهء روابط نحوی بین واحدهای صورتهای زبانی این دو نوع از صور خیال،به مثابهء جزیی جداییناپذیر از رویکرد جامع او.
جرجانی میگوید چنین عباراتی از نوع استعاره نیستند،بلکه نمونههایی از تشبیهاند،و در دفاع از بحث خود این واقعیت را عنوان میکند که معمولا گفته میشود"اگر با چنین و چنان مواجه شدی،شیری را ملاقات کردهای"،که در آن مشبه به با حرف تعریف معین مشخص شده است،درت مانند جملهء"حواست به شیر باشد."