خلاصه ماشینی:
"م. از نقوش این کتیبه نام برده و آنها را به سمیرامیس نسبت داده است؛در آثار دورهی اسلامی نیز به سبب ترقی دینور و قرمیسین(کرمانشاه)و اینکه بیستون میان این دو و بر سر راه حلوان به همدان و ری و اصفهان قرار داشت،مورد توجه قرار گرفت؛مثلا اصطخری در کتاب مسالک و ممالک2به آن اشاره داشته است.
کتاب کتیبهی بیستون که در این مقال به بررسی آن میپردازیم،با جریان روند قدرتگیری کورش شروع شده و با مقایسهی رفتار استیاگ-آخرین شاه ماد-با کورش،به پراکندگی بزرگان ماد و اتحاد قبایل پارس و جنگی که میان آندو صورت گرفت،میپردازد.
(ص 61)تلاش کورش برای امن کردن مناطق شرقی قلمروی خود،تبدیل کورش به شاهی بزرگ و اشاره به ضعف و انحطاط داخلی بابل،مباحث (به تصویر صفحه مراجعه شود) به اعتقاد باستانشناسی چون هینتس و داندامایف،کتیبهی بیستون از همهی کتیبههای ایران قدیمیتر است و محققانی که به مطالعه و بررسی آن پرداختهاند،دریافتهاند که این کتیبه و نقوش آن،دقیقتر از سایر آثار هخامنشی تهیه شدهاند معمای بیستون بعدی هستند.
بااینحال مشخص نیست گزارش این کتاب از کتیبهی بیستون براساس متن پارسی باستان صورت گرفته،یا اینکه نگارنده آن را از کتاب خاصی رونویسی کرده است.
نکتههای مهم کتیبهی بیستون از این قرار است:معرفی داریوش از زبان خود و مشروع جلوه دادن حکومتش به دلیل خواست اهورامزدا و از نسل پادشاهان بودن، مرگ کمبوجیه،ماجرای بردیای دروغین،شیوهی حکومت داریوش،شرح نوزده شورش ضد داریوش و علت و سرانجام این نافرمانیها از جمله در بابل و..."