چکیده:
کتاب شاهنامه مشهور به«داوری»با نام خوشنویس آن شناخته شده از نفیسترین و معتبرترین نسخههایی است که شاید پایان تهیه شاهنامههای خطی و مصور دوران قاجار را رقم میزند.کتابت شاهنامه در سال 1269 هجری قمری آغاز شده و در سال 1274 هجری قمری به خوشنویسی محمد بن وصال متخلص به داوری به پایان رسیده است.نسخه تهیه شده در شیراز دارای 1232 صفحه به اندازه کاغذ«285*424»میلیمتر است و به شماره 599 در موزه رضا عباسی نگاهداری میشود. ثبت علایق ملی در تدارک مجالس این کتاب در ادامه سبک سنتی نقاشی ایران و دگرگونی و تحول در نقاشی مکتب دوم قاجاری قابل ملاحظه است.بازنمایی صحنههای شاهنامه با روایت تصویری از تنپوشهای قجری به ویژه در جامعه زنان و الگوی طرح سیاه و سفید صورت دلبخواهی در اجرای پارهای از مجالس نسخه،ایجاد کرده است.مشاهده تصاویر این کتاب در یک روند کلی،برخی ویژگیهای نقاشیهای قهوهخانهای و آثار دیوارنگارههای قجری را به یاد میآورد.
خلاصه ماشینی:
"در وصف احوال صورتگری موضوعات شاهنامه به رقم لطفعلی نیز آمده است،اما مبادا گمان رود که:«اهمیت کارهای لطفعلی خان در ترسیم گل و بوته است،و مخصوصا در ترسیم گل سرخ و شکوفه سیب و سوسن و گل دورنگ»بلکه اگر او نقاش چیرهدست رزمندگان پیلتن نیست،در عوض آنجا که مدد از تخیل پرقدرت و ظریف و نازک بینش گرفته چنان استادی نموده که بیننده هزار آفرین بر او نثار خواهد کرد؛چنانکه اکوان دیو را پتیاره عفریتی کشیده کبود اندام،تیز چنگال،گراز دندان،دژم روی که از فرس درد زبان از حلق آویخته و به عجز به روی درآمده؛یا آن تصویر درویش پاکیزه،جبین گشاده موی افراشته را که دست در حلقهای انداخته،و با چشمانی خشنود از ریاضت که با اکسیر آن مس وجود را زر کرده،و خرسند که دامن از خلق فراهم چیده،و تنها بدود شسته قلیان دل خوش داشته،چنان استادامه کشیده که هر بینندهای بیتأمل خواهد گفت:«مرتاضی است» همین وصف زیبا در مجلس گرفتار شدن پهلوانان در برف است که مینویسد:«وصف این مجلس در قلم نمیگنجد و دقایقش جز به مشاهده حاصل نمیگردد».
زنانی که به قلم دو هنرمند توانا به نقاشی جدید زمان خود با آگاهی به گرایشات بارز هنرهای قاجاری،جلوهای نو به مجالس رنگین،پردازگونه و مردمی شاهنامه قجری بخشیده و سهم واپسین در تاریخ مجلس نگاری زنان نسخههای خطی شاهنامه،دارند.
«بهرام و آزاده در شکارگاه»(ورق 458)مجلس پنجاه و هشتم با رقم لطفعلی شیرازی،به تاریخ 9721 نمونه بارز دیگر از زنان مصور شده این نسخه است(تصویر 01)."