چکیده:
مثنوی خسرو شیرین در حدود سال 576 هـ.ق توسط حکیم نظامی گنجوی سروده شد.یکی از داستانهای معروف این مثنوی،داستان عاشقانهی شرح دلدادگی خسرو پرویز به شیرین و عشق جاودانه فرهاد به شیرین را به نظم کشیده است.
این اثر در طی قرون هفتم تا یازدهم هـ.ق همواره مورد توجه نگارگران بوده است.ازجمله صحنههای بسیار مشهور که بیش از سایر صحنهها به تصویر کشیده شده صحنهی خسرو و آبتنی شیرین است. معروفترین تصاویر صحنه مذکور متعلق به دو مکتب شیراز و هرات هستند که در قرن نهم هـ.ق تصویر شدهاند.
در این مقاله تلاش میشود با مقایسهای تطبیقی به مباحث ساختاری و زبان تصویری آثار مصور در این دو مکتب،پرداخته شود
خلاصه ماشینی:
یکی از صحنههای این منظومه که همواره مورد توجه نگارگران قرار گرفته صحنهی شیرین در چشمه و خسرو درحال نظاره است.
اشاره شد که منظومهی ارزشمند خسرو و شیرین در عهد تیموری پدید آمد؛در این زمان نسخ فراوانی در شهرهای هرات و شیراز مصور گردید که از لحاظ شیوه اشتراکاتی داشت و بیانگر نوعی ارتباط و یکپارچگی در سبک هستند.
(ذکرگو،1378،ص 31)در این مقاله نگارهی شیرین در چشمه و خسرو درحال نظاره در دو مکتب هرات و شیراز در قرن نهم هـ.
(آپهام پوپ،1378،صص 61-66) بررسی زبان تصویری و مباحث و مباحث ساختاری نگاره«شیرین در چشمه و خسرو درحال نظاره در دو مکتب هرات و شیراز در قرن نهم هجری قمری» مثنوی زیبای خسرو و شیرین اثر نظامی بیان رویدادهای مربوط به عشق شاهزاده خانمی از ارمنستان به نام شیرین با خسرو پرویز شاهزاده ایرانی است.
بررسی زبان تصویری نگاره شیرین در چشمه و خسرو درحال نظاره، مکتب هرات(تصویر 1) ساختار اصلی اثر بر حرکت عناصر منحنی استوار است و خطوط منحنی نقش اصلی را به عنوان خطوط هدایتگر برای ایجاد حرکت بصری از سطحی به سطح دیگر دارند؛در این تحرک چشم بلافاصله پس از مشاهدهی عنصر و شخصیت اصلی داستان(شیرین)بهسوی دیگر عناصر مهم اثر(خسرو و اسب سیاه)جلب میشود.
بررسی زبان تصویری نگاره شیرین در چشمه و خسرو درحال نظاره،مکتب شیراز(تصویر 2) ساختار ترکیببندی در این اثر از نظم خاصی پیروی میکند و طوری سازماندهی شده که همهی عناصر ترکیببندی برای بیان یک مقصود از هم تبعیت میکنند؛هندسه منحنی بر کل اثر حاکم است.