چکیده:
با آغاز حملهی مغولان و ویران شدن بسیاری از شهرهای مهم ایران؛ خطه فارس به جهت سیاست حاکمان آن از این هجوم در امان ماند.این موقعیت امن و آرامش سبب گردید بسیاری از هنرمندان و دانشمندان به سوی شیراز رهسپار و باعث ایجاد کانونهای علمی و فرهنگی در این شهر شوند.ازجمله آغاز مکتب نگارگری در این خطه که تحت حمابت حاکمان آل جلایر رشد و نمو یافت.
از زیباترین کتب مصور شده در این دوران،میتوان به دیوان خواجوی کرمانی اشاره کرد در سال 997/6931 که به دست نگارگر ایرانی جنید سلطان و به خط خوشنویس معروف میر علی تبریزی که او را واضع خط نستعلیق میدانند،نوشته شده است.
کمال الدین ابو العطا محمود بن علی بن محمود،متخلص بخ خواجوی کرمانی،شاعر و عارف بزرگ و برجستهی ایرانی سده چهاردهم/هشتم در کرمان به دنیا آمد و سپس به شهرهای بسیاری سفر و در کنار علمای برجستهای چون شیخ ابو اسحاق کازرونی کسب فیض نمود.
در این مقاله نگارههای دیوان خواجوی کرمانی که در بغداد و شیراز در سدهی چهاردهم/هشتم مصور شده،بررسی میشود.هماکنون این نگارهها در موزهی هنرهای تزیینی پاریس،کتابخانه ملی انگلستان(بریتانیا) و موزهی مرقع استانبول نگهداری میشوند.
این مقاله با در نظر داشتن اهداف زیر تنظیم شده است:
1-معرفی شخصیت خواجوی کرمانی و دیوان اشعارش
2-شناسایی شاخصههای نگارههای نسخهی خطی دیوان خواجوی کرمانی
3-شناخت نوع تعامل فرهنگی مکتب شیراز و کرمان
سؤالاتی که پاسخ آنها را میتوان در این مقاله جستوجو کرد عبارتند از:
1-چه رابطهای میان فرهنگ و هنر کرمان و شیراز وجود دارد؟ شخصیت خواجوی کرمانی در این رابطه چه نقشی داشته است؟
-2شاخصههای نگارگری نسخهی خطی دیوان خواجوی کرمانی کدام است و این نگارهها در کجا نگهداری میشوند؟این مقاله از طریق مطالعه اسناد و مدارک موجود و به روش توصیفی-تحلیلی تهیه شده است.
خلاصه ماشینی:
از زیباترین کتب مصور شده در این دوران،میتوان به دیوان خواجوی کرمانی اشاره کرد در سال 997/6931 که به دست نگارگر ایرانی جنید سلطان و به خط خوشنویس معروف میر علی تبریزی که او را واضع خط نستعلیق میدانند،نوشته شده است.
یکی از برجستهترین آثار این دوره نسخهی دیوان خواجو کرمانی است که به دست هنرمند برجستهی بارگاه سلطان احمد جلایر،جنید،مصور گردیده اثری که پیشگام نگارگری و کتاب آرایی مکاتب بعدی شد.
در این مقاله سعی بر آن است تا پس از معرفی خواجوی کرمانی و آثار او و بررسی تحولات و ویژگیهای مکتب شیراز در زمان آل جلایر،به بررسی نگارههای دیوان خواجو پرداخته و ردپای شاخصههای فرهنگی تفکری خواجو را که برگرفته از شرایط فرهنگی،مذهبی و هنری زادگاهش کرمان بوده،در اشعار و آثارش،تجلیل و بررسی نماییم.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) دیوان خواجوی کرمانی یکی از شاهکارهای هنر نقاشی ایران است که به منزلهی پیشگام کارهای هنری بهزاد به حساب میآید.
در این بخش 6 نگاره از نسخههای خطی دیوان خواجوی کرمانی که بیشتر از منظومهی عاشقانه همای و همایون میباشد،انتخاب شده است.
در نسخهی خمسهی تهاماسبی که در زمان شاه تهماسب در فاصلهی زمانی 3451-059/9351-649 و در تبریز مصور شده نیز نمونهای از نگارهی مربوط به این داستان وجود دارد،95که از لحاظ قرارگیری اجزاء و ترکیببندی آنها در صحنه مشابه نگارهی دیوان خواجوی کرمانی است.