خلاصه ماشینی:
"شیوههای استحصال و مدیریت سنتی توزیع و حفاظت منابع آب در بلوچستان* محمد سعید جانب اللهی** بلوچستان نیز چون دیگر نقاط حاشیه کویر از لحاظ منابع آب محروم و فقیر است،با این حال مردمش برای رفع نیازهای خود از حد اقل امکانات استفاده کردهاند و به راه کارهای مناسبی دست یافتهاند،در این مورد نیز چون سایر پدیدههای فرهنگی عملکردهای متنوعی داشتهاند، که در این تنوع میتوان نقطهء اوج تعامل انسان و سازگاری با محیط را مشاهده کرد،هرچند براساس شواهد موجود استفاده از فنآوریهای قنات خودآموخته نیست و به خصوص در حوزه سرحد(بلوچستان شمالی)اقتباس از فرهنگ قنات دیگر حاشیهنشینان کویر(مثل یزد و کرمان)مشهوداست اما بلوچهای ساکن قسمتهای جنوبیتر(مکران)در این زمینهها حرفی برای گفتن دارند.
حفر اولیه این قناتها معلوم نیست توسط چه کسانی صورت گرفته است،به باور بلوچها این قناتها در حملهء هلاکوخان از بین رفته است،ولی اگر این فرضیه درست بود،باید حد اقل تجربه آن به نسلهای بعد منتقل میشد گوبلو در مورد قناتهای بلوچستان شرقی که وضعیت مشابهی دارند،و توسط افراد غیر بومی بازسازی،احیا یا احداث شدهاند،استدلالی دارد که میتوان در مورد این منطقه نیز صادق دانست،به نظر او غیر محلی بودن مقنیها یکی از دلایل متروکه شدن این قناتهاست،نام برده احتمال میدهد،این غیربومیها ممکن است زرتشتیهای مهاجری باشند،که پس از اسلام به این سو رانده شده و تکنولوژی قنات را به این ناحیه انتقال دادند بعدها بر اثر فشار مسلمین از اینجا نیز به سمت هندوستان رفتند،و قناتها به حال خود رها شد(گوبلو ص 163)."