خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) نیروهای سهگانه-زمینهساز استعمار با توجه به مطالب فوق ایران و مردم و آب و خاکش بنگریم و علت اصلی نوسانات سیاسی-اجتماعی آن را در حد توان خود تحلیل و ریشهیابی کنیم تا اصولا مشخص گردد که چرا و در چه مقاطع زمانی دول صاحب قدرت توانستهاند قراردادها و معاهداتی که ما امروز همه آنرا استعماری مینامیم باحکام ما به امضاء برسانند؟چرا در صفحه تاریخ تنها ایران و چین است که بیش از تمام کشورهای جهان با دول زورمند زمان خود معاهده و قرارداد دارد بطوریکه مجموعه آنها کتابهای قطوری را تشکیل میدهد.
ولی هر گاه قدرت حاکمیت مرکزی رو به ضعف نهاده و اراده سلطان یا شاه و یا به زبان دیگر شاهنشاه دچار تزلزل گشته و از دور و نزدیک امضاءخواهان معاهده و قرارداد بار سفر به دیار ما بربسته تا از این خوان یغما بهرهای داشته باشند، تاریخدان آگاه ما بخوی میداند حجم معاهدات و قراردادهای منعقده ما بین ایران و دول دیگر از زمان صفویه روزبهروز حجیمتر و فاجعهانگیزتر میگردد و این درست در زمانی است که مردم اروپا به درک مفاهیم علم و روشهای سیاسی آشنایی پیدا نموده و حکومتهای آنجا بدین موضوع بسیار مهم سیاسی پی میبرد که سرزمینش محدود و خواسته اتباعش نامحدود است،و لذا باید چارهای برای رفع مشکلی که به مرور زمان عظیمتر میگردد بیابد لذا سه نیروی کار دیده و تربیت شده را با تمام دقت و زیرکی بسیج میکند،تا بسوی سرزمینها بشتابند و استعمار ناشناخته را که سابقا فقط با نیروی نظامی و کشورگشایی با زور به ملتها تحمیل میشد به طرزی دیگر در قارهها اشاعه دهند."