چکیده:
مفهوم مسؤولیت کیفری گاه به قابلیت شخص برای تحمل کیفر و زمانی به تحمیل تبعات رفتاری شخص بر وی، اطلاق میشود.مورد نخست راـ که همان اهلیت کیفری است و عناصر سازندهی آن ادراک و اختیار میباشد ـ مسؤولیت انتزاعی یا بالقوه و مورد دوم را مسؤولیت واقعی یا بالفعل مینامند. تفاوت اساسی دو مفهوم فوق آن است که لازمهی وجود مسؤولیت بالقوه در شخص، وقوع جرم در خارج نیست اما جهت تحقق مسؤولیت بالفعل علاوه بر مسؤولیت بالقوه و تقصیر، وجود جرم نیز به عنوان موجب و مقتضی ضروری است. قابل توجه اینکه لسان غالب قوانین به نوع اخیر از مسؤولیت تصریح دارد. با این توضیح که در بسیاری از این قوانین از جمله قانون مجازات عمومی سوریه، برای دریافت مفهوم و قلمرو مسؤولیت کیفری، باید به عوامل رافع مسؤولیت در آنها رجوع نمود.
خلاصه ماشینی:
"95 آن چه مسلم است محل بحث ما علل مؤثره یا عوامل رافع مسؤولیت است؛ بنابراین در خصوص علل موجهه و معذره به بیان مختصر فوق اکتفا نموده و بحث پیرامون مورد نخست را با ذکر یک نکته پی میگیریم و آن این که بیشتر حقوقدانان از جمله شارح قانون مجازات عمومی سوریه، عوامل رافع مسؤولیت را همان عوامل مؤثر بر عناصر اهلیت کیفری دانستهاند؛96 اما در این میان برخی با تقسیم عوامل یاد شده به طبیعی و عارضی معتقدند که فقط با وجود عوامل طبیعی مانند جنون و صغر اهلیت کیفری از بین میرود ولی عوامل دیگر ـ از آنجا که موقتی و عارضی میباشند ـ فقط اراده را از اعتبار قانونی ساقط و رکن روانی را مخدوش نموده و در نتیجه مسؤولیت کیفری تحقق نمییابد اما عناصر اهلیت جزایی به قوت خود باقی است و به جز با عوامل طبیعی از بین نخواهد رفت.
گفتار اول: مستی و تخدیر گاهی بر اثر استعمال مواد مخدر یا سکرآور، رشد انسان از میان رفته و ارادهی وی ضعیف شده و در همان حالت مرتکب عمل مجرمانهای میگردد؛ از این رو مجازات چنین شخصی که فاقد شرایط مسؤولیت کیفری (تمیز و اختیار) میباشد، سؤال برانگیز خواهدبود؛ لذا قانون مجازات عمومی سوریه در مواد 234 و 235 به حل این مشکل پرداخته و در مادهی 234 به شرح ذیل حکم مینماید: 1ـ کسی که هنگام ارتکاب جرم به واسطهی یک حادثه ناگهانی یا قوهی قاهره: در حالت مستی و ناهوشیاری حاصل از مشروبات الکلی یا مواد مخدر به سر میبرد به نحوی که قدرت تشخیص و ارادهی وی از میان رفته باشد، از کیفر معاف میگردد."