چکیده:
در سال 2019، بیش از 18 میلیون کشاورز در 29 کشور بیش از 190 میلیون هکتار محصولات اصلاح شده ژنتیکی یا تراریخته کاشتند. این نشان دهنده افزایش 7/5درصدی توسعه کشت محصولات تراریخته نسبت به سال 2015 و بالاترین سطح پذیرش محصولات یادشده از زمان شروع کشت آن ها در سال 1996 است. بر اساس گزارش سرویس بین المللی دستیابی و استفاده از زیست فناوری در سال 2020، پنج محصول تراریخته در دنیا، 99 درصد از سطح زیر کشت بیوتکنولوژی جهانی را به خود اختصاص داده اند. پنج محصول بیوتکنولوژی به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت عبارت از سویا (9/95 میلیون هکتار)، ذرت (9/58 میلیون هکتار)، پنبه (9/24 میلیون هکتار)، کلزا (1/10 میلیون هکتار) و در نهایت، یونجه (2/1 میلیون هکتار) است. به رغم تمام آمارهای یادشده و توسعه و گسترش محصولات تراریخته در جهان، هنوز ده ها کشور هستند که کشت این نوع محصولات را به دلایل امنیتی و سلامت جامعه در کشور خود ممنوع کرده اند. بر اساس تاریخچه موجود محصولات تراریخته، بیشترین تکرار واردات در محصولات تراریخته مربوط به ذرت است. محصولات برنج، چغندرقند، سیب زمینی و میوه جات کمترین تکرار در واردات محصولات تراریخته را در کشورهای مختلف داشته اند. 7 کشور از 46 کشور که اجازه واردات محصولات تراریخته را صادر کرده اند، محصول گندم را وارد کرده اند. این 7 کشور عبارت از آرژانتین، استرالیا، برزیل، نیوزیلند، نیجریه، کلمبیا و آمریکاست. همچنین، بیشتر مراکز توسعه دهنده محصولات تراریخته در کشورهای آمریکا، چین، استرالیا و برزیل قرار دارند. در راستای واردات و تولید محصولات تراریخته، این راهکارهای راهبردی پیشنهاد می شود. واردات و تولید محصولات تراریخته با شیب ملایم، برچسب گذاری محصولات تراریخته در خرده و عمده فروشی ها، نظارت و کنترل اولیه بر قیمت محصولات تراریخته در بازار، ارجح دانستن واردات سویا و ذرت تراریخته نسبت به دیگر کالاها و واردات محصولات تراریخته بر اساس پیشینه مصرف آن محصول در دیگر کشورها.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اهمیت محصولات تراریخته و شرایط کنونی اقتصاد کشور، در این گزارش به بررسی راهبردها و راهکارهای موجود برای تولید و واردات محصولات تراریخته برای تأمین امنیت غذایی کشور پرداخته میشود.
1- محصولات تراریخته یا غذاهای اصلاحشده ژنتیکی بر اساس نظر کارشناسان، مواد غذایی یا محصولات تراریخته دارای مزیتی برای تولیدکننده و مصرفکننده است که سبب توسعه و گسترش این نوع محصولات و عرضه آنها به بازار شده است.
با توجه به مزایای گفتهشده نمیتوان نسبت به تولید یا واردات این نوع محصولات در کشور برای تأمین امنیت غذایی در شرایط اقتصادی نهچندان خوب کشور بیاهمیت بود.
از سوی دیگر، معایب و نگرانیهایی که درباره محصولات تراریخته و غذاهای اصلاحشده ژنتیکی وجود دارد، سبب میشود که در راستای توسعه و گسترش این محصولات در کشور بیشترین کنترل و ارزیابی صورت پذیرد.
همانطور که گفته شد، کشورهای واردکننده محصولات تراریخته برای تأمین سلامت و ایمنی مواد غذایی، این نوع محصولات را در مسیر واردات مورد ارزیابی و آزمایشهای دقیق و متفاوت قرار میدهند.
1- عملکرد بالا و کاهش استفاده از نهادهها و منابع طبیعی در مسیر کشت محصولات تراریخته و واردات ارزان آن سبب افزایش امنیت غذایی در کشور میشود.
برای رفع این نگرانی و تسهیل در استفاده از محصولات تراریخته، بهتر است هر نوع محصول یا کالای عرضهشده در بازار که بهصورت مستقیم و غیرمستقیم مورد اصلاح ژنتیکی قرار گرفته است، برچسبگذاری شود.
- واردات محصولات تراریخته بر اساس پیشینه مصرف آن محصول در دیگر کشورها: برخی از محصولات تراریخته مانند بادمجان اصلاحشده ژنتیکی در هند دارای گزارشهای واکنش نامطلوب است.