چکیده:
ضرورت کاهش فشارهای تحریمی و تلاش برای ایجاد امنیت تقاضای نفت در کشورهای مصرف کننده موجب شده است تا سیاست ساخت، خرید و تملک پالایشگاه فراسرزمینی برای کشور به ضرورت تبدیل شود. این سیاست پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نیز پیگیری می شد که به ایجاد سه پالایشگاه در هند، کرهجنوبی و آفریقای جنوبی منتهی شد؛ هرچند بنا به دلایل گوناگون، این سیاست به طور جدی در دهه های اخیر دنبال نشد و این سه پالایشگاه فروخته شد. اکنون بار دیگر این طرح برای تغییر سیاست های اقتصادی و روابط منطقه ای و بین المللی ایران مورد توجه قرار گرفته است که راه اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی به نام «ال پالیتو» در ونزویلا با ظرفیت 100 هزار بشکه ازجمله اقدامات اخیر در اجرای این سیاست به شمار می رود. اجرای موفق این سیاست افزون بر مزایای یادشده، فروش بلندمدت نفت به این کشور را تضمین می کند. از سوی دیگر، با تشریک منافع میان دو کشور، امکان چانه زنی در سطح بین الملل را افزایش و تحریم پذیری کشور را کاهش می دهد. بااین حال، ناترازی در حال افزایش فراورده کلیدی بنزین در داخل و نیاز به افزایش ظرفیت تولید داخلی، مشکلات تامین مالی پالایشگاه های فرامرزی و فروش فراورده در کنار محدود بودن دامنه انتخاب کشور میزبان برای اجرای سیاست مزبور، ازجمله چالش های مهم توسعه این سیاست به شمار می رود. در این راستا، راهکارهایی ازقبیل تمرکز بر افزایش ظرفیت فراوری فراورده های نفتی در داخل هم زمان با پیگیری سیاست پالایشگاه فراسرزمینی، به کارگیری سیاست ساخت پالایشگاه در کشورهای دارای بدهی نفتی به ایران و همکاری با عربستان سعودی برای اجرای سیاست پالایشگاه فراسرزمینی می تواند در دستور کار قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
اکنون بار دیگر این طرح برای تغییر سیاستهای اقتصادی و روابط منطقهای و بینالمللی ایران مورد توجه قرار گرفته است که راهاندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی به نام «الپالیتو» در ونزوئلا با ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه ازجمله اقدامات اخیر در اجرای این سیاست به شمار میرود.
بااینحال، ناترازی در حال افزایش فراورده کلیدی بنزین در داخل و نیاز به افزایش ظرفیت تولید داخلی، مشکلات تأمین مالی پالایشگاههای فرامرزی و فروش فراورده در کنار محدود بودن دامنه انتخاب کشور میزبان برای اجرای سیاست مزبور، ازجمله چالشهای مهم توسعه این سیاست به شمار میرود.
در این راستا، راهکارهایی ازقبیل تمرکز بر افزایش ظرفیت فراوری فراوردههای نفتی در داخل همزمان با پیگیری سیاست پالایشگاه فراسرزمینی، بهکارگیری سیاست ساخت پالایشگاه در کشورهای دارای بدهی نفتی به ایران و همکاری با عربستان سعودی برای اجرای سیاست پالایشگاه فراسرزمینی میتواند در دستور کار قرار گیرد.
جدول 1- ظرفیت پالایشی کشور به تفکیک واحدهای پالایشی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مأخذ: مرکز مطالعات زنجیره ارزش صنعت نفت درباره طرحهای افزایش ظرفیت تولید و بهینهسازی آن میتوان اشاره کرد که پالایشگاه اصفهان قصد دارد کیفیت تمام محصولات خود را ارتقا دهد و تا سال ۲۰۲۵، استاندارد تمام محصولات را به یورو ۴ و یورو ۵ برساند.
3- عملکرد ایران و عربستان در ساخت، تملک و خرید پالایشگاههای فرامرزی ایران یکی از نخستین کشورهایی بوده که سیاست ساخت پالایشگاه در خارج از کشور را دنبال کرده و در این زمینه از سابقه طولانی برخوردار است، اما برخی عوامل باعث شده است این فعالیتها ادامهدار نباشند.