چکیده:
در شهرهای امروزی سکونتگاههای غیررسمی مسائل بیشماری را پیشروی مدیران شهری قرار دادند. کلانشهر مشهد نیز از این قاعده مستثنی نیست. افزایش هزینههای زندگی شهری، مهاجرپذیری و جمعیت بالای ساکنان در حریم، این کلانشهر را با خطر ایجاد حاشیهای گسترده و جدید در کنار حاشیه فعلی و به تبع آن چالشهای پیچیدهتر در آینده مواجه کرده است. هدف اصلی مطالعه حاضر شناسایی پیشرانهای کلیدی و تدوین سناریوهای آینده سکونتگاههای غیررسمی در پهنه استان خراسان رضوی و شهر مشهد است. شناخت وضعیت آینده و تدوین سناریوهای پیش روی سکونتگاهها در چارچوب برنامهریزی با رویکرد آیندهنگری و آمایش سرزمین یکی از رویکردهای جامعنگر در برنامهریزی منطقهای است. پرداختن به عوامل موثر بر آینده سکونتگاههای غیررسمی با تعیین نقش سایر سکونتگاههای استان موضوعی است که در سایر پژوهشهای مشابه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. روششناسی مورد استفاده مطالعه توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات به کمک پرسشنامه جمعآوری و به کمک نرم افزار میک مک تحلیل شدند. جامعه آماری شامل 30 نفر از اعضای هیات علمی و کارشناسان خبره دستگاههای اجرایی مرتبط با سکونتگاههای غیررسمی در مشهد میباشد. یافتههای مطالعه به 5 عامل "قوانین، برنامه و سیاستهای سطح ملی"، "نظارت و مدیریت یکپارچه و اولویت نهادهای متولی محلی"، "خشکسالی و فعالیتهای کشاورزی"، "بیکاری" و "تورم" بهعنوان عوامل کلیدی موثر بر آینده سکونتگاههای غیررسمی میپردازد. نتایج نیز بیانگر آن است که در حالتهای مختلف سناریو عوامل اقتصادی و مدیریتی بیشترین تاثیر را در آینده سکونتگاههای غیررسمی کلانشهر مشهد و تحولات سایر سکونتگاههای استان به همراه دارند.
خلاصه ماشینی:
بنابراین در گام نخسـت یک مطالعه منسجم و خاص در سطح سکونتگاه های غیررسمی شهر مشهد برای شـناسـایی کلیه متغیرهای مؤثر در شـکل گیری و رشد این سکونتگاه ها مورد نیاز است و در گام بعدی با تکیه بر دیدگاه نوین برنامه ریزی و با اســتفاده از روش های خاص آینده نگاری ، نیاز اســت پیشــران ها یا عوامل کلیدی مؤثر بر وضـعیت آینده اینگونه سـکونتگاه ها شناسایی تا امکان سناریوسازی نیز فراهم شود.
مطالعات نشان دادند که هیچ عامل واحدی برای شکل گیری 1 فصلنامه برنامه ریزی وآمایش فضا 59 1 Habitat 2 Chicago School 3 neo-liberal theory 4 land management theory 5 colonial legacy theory 6 inadequate economy theory و گسترش سکونتگاه های غیررسمی در سطح جهانی وجود ندارد (٢٠٢٢:٣٢٤ ,Alene).
Key factors affecting the future status of informal settlements in Mashhad ٢-٥- ارائه سناریوهای پیش روی آینده سکونتگاه های غیررسمی در کلان شهر مشهد پس از شـــنـاســـایی عوامل کلیدی تأثیرگذار، وضـــعیت های احتمالی عوامل کلیدی و میزان عدم قطعیت آن ها در شـکل های مختلفی قابل تصـور اسـت که با توجه به نظرات کارشـناسـان برای این عوامل کلیدی به جز عامل تورم ، سه وضـعیت در طیف های مطلوب ، ایسـتا و نامطلوب تعریف شد که درمجموع ١٤ وضعیت مختلف برای ٥ عامل کلیدی مطابق جدول ٣ به دســت آمد که طیفی از شــرایط مطلوب تا نامطلوب را شــامل میشــوند.