چکیده:
انگیزه در لغت به معنای سبب، باعث، علت و آنچه کسی را به کاری برانگیزد تعریف شده است و در اصطلاح به نفع یا امتیازی که فاعل جرم را ترغیب به ارتکاب جرم میکند، انگیزه گویند. انگیزه تاثیری در تحقق جرم ندارد و وجود قصد و سوءنیت به عنوان عنصر معنوی جرم بدون تاثیر انگیزه در آن برای تحقق جرم کافی است، اما با این همه عدم تاثیر انگیزه در جرم، مطلق نیست. نقش انگیزه در اعمال مجازات در تعیین میزان مجازات، اعمال کیفیت مخففّه و تعلیق مجازات است. طبق اصل کلی هر چند انگیزه در تحقق جرم تاثیری ندارد، اما در مواردی با آن که ارکان سه گانه جرم محقق است ولی انگیزه باعث میگردد که وصف مجرمانه از عمل گرفته شود و یا به عملی وصف مجرمانه داده شود. پس در حقوق جزا اصل بر این است که انگیزه در تحقق جرم و تعیین نوع میزان مجازات هیج تاثیری ندارد و این به جهت دلایلی چون حفظ مصلحت اجتماع و تقدم آن بر منافع فردی است. به دلیل اهمیت بالای موضوع در این پژوهش قصد داریم به بپردازیم. روش تحقیق از نوع تحلیلی-توصیفی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات و داده ها با استفاده از فیش برداری و بهره از کتب و مقالات و پژوهش های مربوط به موضوع است.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی: انگیزه، داعی، جرم، مجازات، قصد درونی، هدف ارتکاب جرم، مجرم بخش اول: کلیات و مفاهیم اولیه بند اول: بررسی و شناخت واژه انگیزه انگیزه یکی از مباحث مهم و کلیدی در حقوق جزا می باشد که درخصوص انگیزه تعاریف متعددی از حقوقدانان ارائه شده است: · دکتر مرتضی محسنی:کوشش درونی و میل پنهانی که انسان را به سوی عمل خاصی هدایت می نماید.
بدین ترتیب انگیزه که با نامهای داعی، غرض، غایت، سبب و محرک نیز از آن یاد میشود، حالتی روانی و درونی است که قبل از اراده و قصد مجرمانه، محقق میشود؛ یعنی قبل از این که مرتکب جرم قصد رسیدن به نتیجه جرم را بنماید هدفی از ارتکاب جرم در ذهن خود دارد که به این هدف، انگیزه یا داعی گفته میشود و میتوان آن را پلان و نقشه ذهنی جرم دانست؛ مثلاً گناهکاری احتمال میدهد شخصی که شاهد عمل مجرمانه وی بوده است عیله وی شهادت بدهد، بنابراین با این هدف که دلیل جرم را از بین ببرد تصمیم به کشتن شاهد میگیرد.
بنابراین، دادگاه وقتی وقوع جرمی را احراز کرد و مرتکب دارای شرایط عمومی مسئولیت کیفری بود ناچار است که مجازات شرعی را مورد حکم قرار دهد مگر اینکه شارع خود در موردی انگیزه را مؤثر دانسته باشد؛ مانند شرب خمری که با انگیزه نجات جان صورت گرفته باشد، 3 یا سرقتی که در سال قحطی و برای نجات از گرسنگی باشد.
بنابراین، قانونگذار اسلامی نیز در این زمینه همچون سایر قانونگذاران به مسئله انگیزه توجه داشته است و در برخی موارد موجب تخفیف مجازات، نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، چ 2، تهران، انتشارات کانون وکلای دادگستری، 1375، ص 188.