چکیده:
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی در دوره پهلوی دوم، در سال1344ش شروع به فعالیت کرد. پرسش اصلی این است که کارکردها و کژکارکردهای کانون در ارتباط با حکومت پهلوی و جامعه ایران چه بوده است؟ در این پژوهش با رویکرد تاریخی و براساس روش اسنادی و با اتکاء به منابع اصلی و مدارک مراکز آرشیوی، مجلات و مصاحبه شفاهی، به کشف، توصیف و تحلیل فعالیتهای کانون پرداخته شده است. یافتههای پژوهش نشان می-دهد که این نهاد فرهنگی، طی دوازده سال فعالیت، با تاسیس کتابخانههای متعدّد و انجام فعالیتهای متنوع در حوزه کتاب، تئاتر، سینما، انیمیشن و موسیقی، کودکان و نوجوانان را با کتاب، فعالیتهای فرهنگی و از همه مهمتر آنچه در پیرامون آنها میگذشت آشنا کرد. هرچند کانون با جذب بخشی از روشنفکران چپِ و معترض حکومت، آنان را تا حدِّ زیادی منفعل کرد؛ با این حال نتوانست به وظیفه تربیتِ نسلی وفادار به آرمان سلطنت پهلوی که میبایست برای «ورود به مرحله تجدد» و تمدن بزرگ آماده شوند، عمل نماید. لذا کانون برای حکومت پهلوی دارای کژکارکرد؛ اما برای جامعه ایران دارای کارکردهای پنهانِ مثبت بوده است. نویسندگان، کارگردانان، بازیگران و نقاشانی که کار خود را از کانون آغاز کردند، بعد از سرنگونی حکومت پهلوی، هنر آنها در خدمت انقلاب قرار گرفت.
The Center for Intellectual Development of Children and Adolescents began to operate as one of the cultural institutions in the second Pahlavi period, in 1344. The main question is, what were the functions and malfunctions of the center in relation to the Pahlavi government and Iranian society? In this research, with a historical approach and based on the documentary method and relying on the main sources and documents of archival centers, magazines and oral interviews, the center's activities have been discovered, described and analyzed. The findings of the research show that this cultural institution, during its twelve years of operation, by establishing several libraries and carrying out various activities in the field of books, theater, cinema, animation and music, provides children and teenagers with books, cultural activities and most importantly what He passed around them and introduced them. Although the center by attracting a part of the intellectuals of the left and protesting the government, it made them passive to a great extent; However, he could not fulfill the task of raising a generation loyal to the ideal of the Pahlavi monarchy, which should be prepared for "entering the stage of modernity" and great civilization. Therefore, the center for the Pahlavi government is dysfunctional; But it has had positive hidden functions for Iranian society. Writers, directors, actors and painters who started their careers from the center, after the overthrow of the Pahlavi government, their art was put at the service of the revolution.
خلاصه ماشینی:
داریـوش پارسـانژاد در پژوهشـی بـا عنوان «جریان های فکری حاکم بر تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانـان بـا روش تاریخ شفاهی » (١٣٩٦) دیدگاه های غالب بر کانون را در سـه مقطـع قبـل از پیـروزی انقـلاب ، مقطع جنگ تحمیلی و در دوران دولت سازندگی مورد بررسی قرار داده و نتیجه گرفتـه اسـت که تفکر چپ گرایی ، انقلاب اسلامی و جریان محافظه کارانه بـه ترتیـب بـر فضـای کـانون در سه دوره مذکور حاکم بوده است .
وحید طوفانی اصـل در پژوهشـی بـا عنـوان «مقایسه کمّی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دوره های ١٣٤٥-١٣٥٧ و ١٣٥٨-١٣٦٧» (١٣٦٩)به مقایسه کمّی کتاب های منتشر شده توسـط کـانون در ایـن دو مقطـع پرداخته است .
مریم محمدی در پایان نامه خود با عنوان «بررسی نقش حیوانات در داستان های فارسی کودکـان منتشـره کـانون پـرورش فکری کودکان و نوجوانان (١٣٤٥-١٣٧٨)» (١٣٧٩) با بررسی نقـش هـر یـک از حیوانـات در کتاب های داستانی کانون ، نتیجه گرفته است که تعاون و همکاری و نفی دروغگـویی بـا ١٨/٦، مهربانی با ١٥/٥ و پس از آن وحدت و همدلی بـا ١٢/٤درصـد بـه ترتیـب بیشـترین فراوانـی موضوعات کتابها را تشکیل می دهد.
سعید شریفی در مقاله «کانون پـرورش فکـری کودکـان و نوجوانـان » (١٣٧٧)بـه نهادهای فرهنگی سیاستگذار در حوزه کودکان و نوجوانان در قبل از انقلاب پرداخته اسـت و از سه نهادِ شورای کتاب کودک ، مرکز انتشارات آموزشی و کانون به عنوان مهمتـرین نهادهـای تاثیرگذار در این حوزه نام برده است .