چکیده:
تحولات ساختاری و ارزشی ایجادشده در جامعه، مناسبات درونی خانواده ازجمله نحوة مواجهه و مناسبات نسلی با سالمندان را دستخوش تغییر کرده است. با ابتنای بر این جریان، پژوهش حاضر به توصیف عمیق تجارب سالمندان از طردشدگی در روابط خانوادگی میپردازد. این پژوهش با روششناسی کیفی، روش پدیدارشناسی توصیفی، روش نمونهگیری هدفمند با استراتژی حداکثر تغییرات و تکنیک مصاحبة عمیق نیمهساختاریافته با 12 نفر از زنان و مردان سالمند 60 سال و بالاتر شهر کرج انجام گرفت و مصاحبهها با استراتژی پیشنهادی کولایزی تحلیل شدند. نتایج حاصل از تحلیل تجارب زیستة سالمندان از طردشدگی در روابط خانوادگی، در چهار تم نوظهور شامل «احساس حذفشدگی»، «تنهایی و فقدان حکشدگی اجتماعی»، «زندگی با استیگمای (داغ ننگ) سنی» و «رنجبُردن و ترس از سَربارشدن» به دست آمد. پدیدة محوری تحقیق که دلالت بر ذات فراگیر تجربة طرد سالمندان در روابط خانوادگی دارد، سالمندی و بازتولید طرد بود که حاکی از آن است که طردشدگی سالمندان یک کلّیت با مجموعهای از عناصر متداخل و با رابطة دیالکتیک و سیّال است که طردشدگی در یکی از ابعاد آن، سبب طردشدگی در سایر ابعاد هم میشود.
Structural and value changes in the society had strong impacts on internal relations of the family including the relations with the elderly within the family. Considering the ever-increasing growth of the elderly population, paying attention to their quality of life (including exclusion) is one of the basic factors in their social health. This paper aims at describing and interpreting the elderly experiences of exclusion in family relationships. As far as research method is concerned, as a qualitative research the paper has adopted descriptive phenomenology method. Successively, targeted sampling method with maximum variation strategy has been used for selecting 12 elderly men and women of 60 years and older in Karaj city. They are interviewed according to semi-structured in-depth interview technique; and the interviews were analyzed by Colaizzi strategy.As a result, exclusion was understood as four emerging themes including "feeling of being remove", "loneliness and lack of social embededness", "living with age stigma" and "suffering and fear of being burdened". The research results emphasized on the the comprehensive essence of the experience of exclusion of the elderly in family relationships. It shows that aging and reproduction of exclusion are related, and indicates that the exclusion of the elderly is a totality with a set of overlapping elements and dialectical and fluid relationships, in which exclusion in one dimension, causes exclusion in other dimensions as well.
خلاصه ماشینی:
بنابراين ، در پژوهش حاضر با استفاده از روش پديدارشناسي تجربۀ زنان و مردان سالخورده با صورت بندي دو سئوال محوري، مطالعه شده است که سالمندان چه تجاربي از طردشدگي در سطح روابط خانوادگي دارند و اين طرد را چگونه و تحت چه شرايطي تجربه ميکنند؟ چارچوب مفهومي با توجه به ماهيت کيفي پژوهش حاضر، مهم ترين مفاهيمي که هدايتگر اين تحقيق براي مطالعۀ طرد سالمندان در روابط خانوادگي بودند، عبارتند از: يادگيري اجتماعي، روابط و شبکه هاي اجتماعي (سرمايۀ اجتماعي)، داغ ننگ و محروميت که محققان با توجه به اين مفاهيم به تفسير تجربۀ طردشدگي سالمندان در روابط خانوادگي پرداخته اند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 30 1 Richard Lenoir 2 social exclusion ِلويتاس و همکاران ،١ طرد اجتماعي را فرايند پيچيده اي ميدانند که شامل کمبود يا انکار منابع ، حقوق ، کالاها و خدمات با افزايش سن افراد و ناتواني در مشارکت در روابط و فعاليت هاي عادي است که دردسترس اکثريت افراد در حوزه هاي گوناگون جامعه قرار دارد.
سالمندي به دليل بروز محدوديت هاي جسمي و بعضاً روحي، و حتي پديدارشدن ظاهري متفاوت از دوران جواني و سلب موقعيت هاي دوران جواني و بروز ناتوانيهاي متعدد، ميتواند به عنوان يک داغ ننگ براي افراد سالخورده به حساب بيايد و همين امر آنها را از اجتماع يا اعضاي خانواده دور نگه دارد و به عبارتي در ابتدا، سالمندان نوعي طرد اجباري را بخاطر سن و اقتضائات آن تجربه ميکنند و اين طرد اجباري در ادامه به طرد اختياري از سوي سالمندان منتهي ميشود.