چکیده:
سرپرست ممکن است به موجب قانون یا بر حسب قرارداد،تکلیف به نگهداری یا مواظبت از مجنون یا صغیر را بر عهده داشته باشد.هر کدام از سرپرستان،اعم از قانونی مانند پدر و مادر یا قراردادی مانند بیمارستان یا مهد کودک،در صورتی که در نگهداری صغیر یا مجنون کوتاهی کنند،مسئول جبران خسارات وارده از طرف آنها خواهند بود.اینکه اگر فرزند نامشروع(ولد زنا)مرتکب ورود خسارت به دیگران شود،پدر یا مادر عرفی او مسئول جبران زیان هستند یا خیر،اختلاف نظر وجود دارد.
در حقوق فرانسه به موجب قانونی که در سال 2001 م.به تصویب قوة مقننه رسید،فرزند نامشروع از تمامی حقوقی که فرزند مشروع برخوردار است،بهرهمند میگردد،فقط از لحاظ وراثت برای فرزند نامشروع محدودیتهایی وجود دارد؛بنابراین،چنانچه طفل نامشروع،خسارتی به دیگران
بزند،پدر و مادر طبیعی(عرفی)او متضامنا مسئول جبران زیان میباشند.
در حقوق ایران،طبق مادة 1167 قانون مدنی«طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمیشود»،لکن به موجب رأی وحدت رویة شمارة 617 مورخ 3/4/1376 ش.هیئت عمومی دیوان عالی کشور،زانی را پدر عرفی طفل تلقی کرد؛در نتیجه،کلیة تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه بر عهدة او میباشد؛بنابراین،اگر پدر عرفی که سرپرست قانونی طفل به شمار میرود،در نگهداری او تقصیر کند و طفل خسارتی به دیگران بزند،پدر عرفی(زانی)طبق مادة 7 قانون مسئولیت مدنی عهدهدار جبران زیان خواهد بود.
اگر سرپرست استطاعت جبران خسارت را نداشته باشد،زیان از مال مجنون یا صغیر جبران میشود.اینکه آیا صغیر یا مجنون اصالتا زیان را جبران میکنند یا به جانشینی از سرپرست،زیان از مال او جبران میشود،اختلاف عقیده وجود دارد؛به نظر میرسد صغیر یا مجنون بتواند پس از جبران خسارت،در صورت ملائت به سرپرست مراجعه کند.
خلاصه ماشینی:
"رأی مزبور که بر اثر صدور دو رأی معارض از شعب 22 و 30 دیوان عالی کشور در مورد گرفتن شناسنامه برای فرزند نامشروع صادر شده است،بدین شرح است:«به موجب بند«الف»مادة 1 قانون ثبت احوال مصوب سال 1355 یکی از وظایف سازمان ثبت احوال،ثبت ولادت و صدور شناسنامه است و مقنن در این مورد بین اطفال متولد از رابطة مشروع و نامشروع تفاوتی قائل نشده است و تبصرة مادة 16 و 17 قانون مذکور نسبت به مواردی که ازدواج پدر و مادر به ثبت نرسیده باشد و اتفاق در اعلام ولادت و صدور شناسنامه نباشد یا اینکه ابوین طفل نامعلوم باشد،تعیین تکلیف کرده است،لکن در مواردی که طفل ناشی از زنا باشد و زانی اقدام به اخذ شناسنامه ننماید،با استفاده از عمومات و اطلاق مواد یادشده و مسئلة 3 و مسئلة 47 از موازین قضایی از دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله زانی،پدر عرفی طفل تلقی و در نتیجه کلیة تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه بر عهدة وی میباشد و حسب مادة 884 قانون مدنی صرفا موضوع توارث بین آنها منتفی است.
سؤالی که مطرح میشود،این است که اگر سرپرست در تربیت صغیر کوتاهی کند و او موجب خسارت به دیگری شود،آیا سرپرست مسئول جبران خسارت وارده هست یا خیر؟ به عبارت روشنتر،آیا تقصیر در تربیت میتواند تقصیر در نگهداری به شمار رود و مشمول مادة 7 قانون مسئولیت مدنی گردد؟ به نظر میرسد پاسخ،مثبت باشد؛زیرا کودکی که درست تربیت نشده باشد،در نگهداری و مواظبت از او کوتاهی صورت گرفته است."