چکیده:
مقوله فرهنگ و مفهوم آن، جایگاه مهمی در میان علوم انسانی دارد. با توجه به مبانی فکری و دیدگاههای مختلف، معانی مختلفی از فرهنگ ارایه شده است. ازآنجاکه فرهنگ یکی از ارکان مهم نظام اجتماعی است، شناخت جایگاه آن در میان حوزههای مختلف اجتماع امری ضروری است. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای معنای فرهنگ را از منظر قرآن کریم و جایگاه آن را در نظام اجتماعی مورد بررسی قرار داده است. هدف از این بررسی بیان برنامه کلی قرآن کریم درجهت رفع نیازهای اجتماعی بشر برای سعادت دنیوی و اخروی انسان است. این تحقیق نشان میدهد اولا از منظر قرآنی، فرهنگ همان تزکیه و تخلق به اخلاق فاضلهای است که در قرآن ذکر شده است؛ و ثانیا این مفهوم قرآنی از فرهنگ، پایه و اساس حوزهها و ساحتهای مختلف زندگی اجتماعی را تشکیل میدهد. در پایان بیان شده است که عملی شدن رفتار اخلاقی نیاز به پشتوانه و تکمیل کنندهای دارد، که همان معرفت توحیدی است و اعتقاد به توحید، ضامن اجرایی شدن فعل اخلاقی محسوب میشود.
خلاصه ماشینی:
اين تحقيق با روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از منابع کتابخانهاي معناي فرهنگ را از منظر قرآن کريم و جايگاه آن را در نظام اجتماعي مورد بررسي قرار داده است.
اين تحقيق نشان ميدهد اولاً از منظر قرآني، فرهنگ همان تزکيه و تخلق به اخلاق فاضلهاي است که در قرآن ذکر شده است؛ و ثانياً اين مفهوم قرآني از فرهنگ، پايه و اساس حوزهها و ساحتهاي مختلف زندگي اجتماعي را تشکيل ميدهد.
با توجه به اينکه بيشتر اين دانشمندانِ علوم انساني، براساس ديدگاه مادي به بيان نظر خود ميپرداختند و کمتر به امور معنوي و غيبي اعتقاد و التزام داشتند؛ نظرات آنان در بسياري از موارد پاسخگوي نيازهاي حقيقي انسان نبوده است؛ گرچه تحقيقات و تجربياتشان راهکارهاي مفيدي را براي مسير زندگي ارائه کرده است.
در اين راستا آنچه جنبۀ نوآوري اين تحقيق به شمار ميرود اين است که از ميان تعاريف متکثري که از فرهنگ شده، سعي کرده تعريف قرآني اين مفهوم را براساس نشانههاي موجود در آيات قرآن کريم استخراج، و ارزش آن را در جامعه اسلامي در مقايسه با جوامع مادي تبيين کند.
بنابراين با توجه به آنچه گذشت ميتوان گفت آيات اخلاقي بيانکنندۀ رفتار فرهنگي در قرآن کريم است؛ و فرهنگ مردم در جامعۀ اسلامي براساس اين آيات شکل ميگيرد.
گفته شد فرهنگ که از نظر قرآن کريم همان تزکيه و تخلق به فضايل اخلاقي است، پايه و اساس حوزههاي ديگر نظام اجتماعي است.
همچنين با تدبر و بررسي آيات قرآن کريم، اين نکته حاصل ميشود که فرهنگ مهمترين حوزه در ميان حوزههاي نظام اجتماعي براساس قرآن کريم است و نقش تعيينکنندهاي در حوزههاي ديگر دارد.