چکیده:
در نگاه وهابیت و حنابله در مسئله انتفاع مردگان از زندگان به صورت کلی اشتراکاتی وجود دارد. هر دو معتقدند انسان متشکل از دو بُعد روح و جسم است که با مرگ گرچه حیات جسمانی پایان مییابد اما حیات روح ادامه دارد و مرده قابلیت انتفاع از اَعمال زندگان را دارد. اما اختلافشان بر اساس تفسیری که وهابیت از آیاتی مانند آیه 39 سوره نجم: (وَ أَنْ لَیسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَی)، و روایاتی مانند «إذا مات العبد انقطع عمله إلا من ثلاث ...» دارند، در این است که وهابیان به فقدان رابطه انتفاعی مردگان از زندگان معتقدند، مگر در جایی که نص مخصص این آیات و روایات وجود داشته باشد، اما حنابله چنین تفسیری ندارند و نهتنها آیات و روایات را دلیل عدم انتفاع اموات از غیر نمیدانند، بلکه روایات واردشده در انتفاع را از باب قیاس و نمونهای برای جواز انتفاع مردگان از زندگان در تمام امور خیر دانستهاند. در مسئله انتفاع زندگان از مردگان، وهابیت قائلان به انتفاع را با توجه به نوع آن مبتدع یا مشرک میدانند، مثلاً بنعثیمین توسل به میت را غیرمشروع و بدعت میداند و بنباز توسل به دعای نبی و استغاثه به نبی را شرک اکبر میخواند. دیدگاه مشهور حنابله نهتنها بر جواز توسل، استشفاع و استغاثه دلالت میکند، بلکه حتی اقوالی در استحباب هم وجود دارد. این مقاله رابطه انتفاعی مردگان و زندگان نزد وهابیت و حنابله را به نحو مقایسهای بررسی میکند و علت عدم انتفاع مردگان از زندگان از دیدگاه وهابیان را به نحو تفصیلی تبیین خواهد کرد.
In the view of Wahhabism and Hanbalism, there are commonalities in the issue of benefiting the dead from the living. Both of them believe that man consists of two dimensions, soul and body, and although physical life ends with death, the life of the soul continues and the dead can benefit from the actions of the living.However, their difference is based on the interpretation that Wahhabis have of verses such as verse 39 of Surah Najm: " and that nothing belongs to man except what he strives for", and traditions such as "when a person dies, his work will cease except for three things...". They deny the gainful relationship (Rabeteye Entefa'i) of the dead from the living, except where there is a specific text that except some cases from these verses and traditions, but the Hanbalis do not have such an interpretation, and not only do they not consider the verses and traditions as the reason for denying the gainful relationship of the dead, but also they believe that the traditions which narrate the gainful relationship are merely for making examples for stating the possibility of the dead to benefit from the living in all good matters.In the issue of benefiting the living from the dead, Wahhabis consider those who believe in benefiting as deviation maker (Mobtade') or polytheists due to its type, for example, b. 'Osaymin considers recourse (Tawassol) to the dead to be illegitimate (Gheyre Mashru') and deviation (Bed'at), and b. Baz calls recourse to the prayers of the Prophet and supplicating (Esteghaseh) to the Prophet as great polytheism. The famous view of Hanbalism not only indicates the permissibility of recourse, intercession (Shafa'at) and supplication (Esteghaseh), but there are even sayings accepting the recommendation (Estehbab) of these issues. This article compares the gainful relationship between the dead and the living among Wahhabis and Hanbalis and explains in detail why the dead do not benefit from the living from the point of view of the Wahhabis.
خلاصه ماشینی:
از اين رو مروزي نقل ميکند که احمد بن حنبل در دعايش به پيامبر توسل ميکرد ۸۰ (السفاريني، ۱۴۲۸: ۲۷۷/۳؛ ابن النجار، بـيتـا: ۵۳۳/۲؛ البغـدادي، ۱۴۲۳: ۵۰۸/۲) يـا مـرداوي توسل به رجل صالح را مطلقا، بنا بر قول صحيح مـذهب ، جـائز مـي دانـد و سـپس بـه حديث توسل احمد بن حنبل به رسول خدا اشاره ميکند (المرداوي، ۱۴۱۵: ۴۲۰/۵).
از اين رو وقتي از محمد بن عبدالوهاب ۸۱ در باب توسل به صالحان در طلب باران و توسل احمد بن حنبل ميپرسند وي با تلبيس و دروغ ميگويد: «نزد مشهور علماي ما اين کار مکروه و ناپسند است » (ابن عبـدالوهاب ، بيتا الف : ۶۸/۱؛ ممدوح ، ۱۴۱۶: ۴۵/۱)، در حالي که جمهور حنابله توسل را نه تنهـا جـايز بلکه مستحب مي دانند.
لذا ميگويد: «علما دو جواب صـحيح بـه ايـن فهـم غلـط ِ داده اند: هر کسي که ثوابي به ميت اهدا ميکند به جهت اعمـال و کسـب او در زنـدگي بوده است ؛ و جواب دوم که قوي تر است ؛ خداوند در آيه فرموده است عمل خود شخص بعد از مرگ منقطع مي شود نه اينکه اعمال ديگران سبب انتفاع آن شخص نمـي شـود، از اين رو انتفاع باقي مي ماند» (ابن جبرين ، بيتا: ۴/۷۶).
همچنين ، ابن قيم ميگويد: «مذهب احمد و جمهور سلف و قول بعضـي از اصحاب ابوحنيفه اين است که ثواب روزه ، نماز و قرائت قرآن به ميت مي رسد» (مهـدوي و ديگران ، ۱۳۹۸: ۲۱).