چکیده:
در روند بررسی مجازاتها ، مجازات زندان مربوط به زمان آغاز مدنیت و فاصله گرفتن از توحش و انتقام های شخصی است .
حال اینکه در ابتدا نیز زندان محیطی بسیار خشن و زندانیان فاقد هر گونه حقوقی بودند اما با گذر از مراحل مختلف تاریخی و
گسترش نظریات مصلحان ، علمای مذهبی و اندیشمندان علوم کیفری، حقوقی برای زندانی در نظر گرفته شد و بعدها ، پس از
بررسی نتیجه مجازات زندان و ابعاد منفی آن برای زندانی و اجتماع ، رویکرد حذف و جایگزینی زندان در دستور کار دولتها قرار
گرفت . سازمانهای بین المللی و در راس آن سازمان ملل متحد نیز با اتخاذ چنین رویکردی در گام اول سعی در شناسایی
حقوق زندانیان و در گام دوم نیز توصیه هایی را مبنی بر حذف و جایگزینی زندان ارائه نموده است. پس از گذشت 63 سال از
اولین حرکت در مورد زندانیان در سازمان ملل و ایجاد رویه های مفید در مورد حقوق زندانیان با تصویب انواع اعلامیه ها و
قطعنامه ای غیر الزام آور اینک زمان تدوین و تصویب یک کنوانسیون جامع در مورد حقوق افراد محبوس به صورت الزام آور
می باشد که کمیته ای خاص نیز مسوول اجرایی کردن و نظارت بر اجرای آن گردد. در نظام حقوق بین الملل به دسته های
مختلف زندانی اشاره شده است که متناسب با شرایط هریک حقوق خاصی برای آنها در نظر گرفته شده است نظیر بازداشت
شدگان، زنان زندانی، کودکان و نوجوانان زندانی و افراد ناتوان و سالمند زندانی که در حقوق بشر مطرح می باشند و اسرای جنگی که در حقوق بشر دوستانه به آنان پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
در ماده یک این آیین نامه آمده است: «در راستای اصلاح و تربیت زندانیان، با هدف پیشگیری از وقوع جرم از طریق حمایت مادی و معنوی از زندانیان آزاد شده واجد شرایط که در این آیین نامه مددجو نامیده می شوند و فراهم نمودن زمینه مساعدت جهت بازگشت آنان به یک زندگی سالم اجتماعی اداره مراقبت بعد از خروج در مرکز هر استان و در صورت نیاز در شهرستان ها با تصویب ریاست سازمان تحت نظارت اداره کل زندان های استان مربوطه ایجاد می گردد.
1-نظارت و کنترل بر حقوق زندانیان در مقررات داخلی در ایران نیز همانند سایر کشورها نهادها و موساات نظارتی خاصی جهت پیگیری احقاق حقوق بنیادین و اولیه زندانیان پیش بینی و معرفی شده است، که هدف اصلی و بنیادین تاسیس برخی از این نهادها، به عنوان رکن اصلی تاسیس ان ها همین پیگیری هایی که ذکر شد می باشد و شامل 4 بخش کلی است که در ذیل به معرفی یک به یک آنان می پردازیم: 1-1الزامات نظارتی درون سازمانی نظارت بر اجرا و احقاق معیارهای حقوق بشر زندانیان در مجموعه اداری زندان از طریق گوناگون و البته قانونی ذیربط و به خاطر فوریت و اینکه در محل زندان می باشد.
کمیسون حقوق بشر با داشتن کمیسون های پنج گانه علمی، پژوهشی، مراقبت، برنامه ریزی، امور زنان و پیگیری و اهدافی چون نظارت بر چگونگی برخوداری و رعایت حقوق بشر اسلامی به وسیله شخصیت های حقوقی و حقوقی، بررسی وضعیت جمهوری اسلامی ایران نسبت به میثاق ها و کنوانسیون های بین المللی در زمینه حقوق بشر و همکاری با سازمان های ملی و بین المللی حقوق بشر به ویژه رسیدگی و پیگیری مسائل مربوط به جمهوری اسلامی ایران، تاکنون عملکردهای مطلوبی در راستای معیارهای حقوق جهانی بشر و من جمله راجع به زندانیان داشته است و می تواند به همین گونه نیز تداوم یابد.