چکیده:
موضوع تجرّی از مباحث مهم و مشهور، در منابع اصولی، فقهی و حقوقی است؛ که ناظر به رفتاری می باشد که با انگیزه تحقق جرم و گناه، از جانب متجرّی صادر میگردد ولیکن فعل تحقّق یافته با نیّت فاعل، متفاوت بوده و خالی از جوهره گناه و جرم باشد. این موضوع از جهت عام بودن آن، در غالب مصادیق مجرمانه، امکان بروز و ظهور دارد. بنابراین کشف جوانب و آثار مختلف آن، در وضع قوانین، احکام صادره از مراجع قضایی، پیشگیری از جرائم و مباحث اخلاقی و شرعی مفید خواهد بود. در این پژوهش که به شیوهی توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، به وجه تمایزها وشباهتهای تجرّی با عناوین: شروع به جرم، جرم عقیم، جرم محال و ...، پرداخته شده است. همچنین بروز مبنای فقهاء در باب تجرّی، در فتاوی فقهی با موضوعات گوناگون، مورد تتبّع قرار گرفته و آثار آن در منابع فقهی علماء گذشته و استفتائات علماء معاصر بیان گردیده است.
خلاصه ماشینی:
معنای اصطلاحی «تجرّی»: علمای اصول در تعریف اصطلاح تجرّی، تعابیر متفاوتی را بکار بردهاند و این اختلاف نظر از منظر و نحوه ي توجه به موضوع تجرّی ناشی شده است؛ برخی از علماء فرمودهاند: ««تجرّی» عبارت است از عزم راسخ مکلّف و تصمیم نفسانی او بر این که معصیت، تحقّق پیدا کند و عملی را که به حرمت آن قطع دارد انجام دهد.
ولی اگر نفس عزم و جزم، مدّنظر باشد، ممکن است در بعضی موارد، اقدم را شامل نشود؛ چرا که چه بسا عزم و جزمی وجود داشته باشد که منجر به اقدام نشود و قبل از آن شخص منصرف شود؛ پس در این صورت دایرهی شمول تعریف تجرّی کوچکتر میشود.
آن وقت باید دید در قوانین چه عقوبتی را بر آن پیشبینی شده است؟ و آیا اصلاً تجرّی را قابل مجازات میدانند یا نه؟ و اما در مورد اینکه آیا تجرّی، شروع به جرم محسوب میشود یا خیر؟ ابتدا لازم است که با تعریف شروع به جرم، بیشتر آشنا شویم تا موضوع برایمان آشکار شود.
2 حال بر فرض اینکه تجرّی شروع به جرم را هم شامل شود، باید دید در قواینن اسلامی برای شروع به جرم، مجازاتی تعیین شده است یا خیر؟ ایرج گلدوزیان، بایستههای حقوق جزای عمومی، (تهران: نشر میزان، چاپ اول، 1378 هـ ش) ص 193.
زیرا در تجرّی انجام فعل حرام، براي متجرّی غیر ممکن نبوده است و فقط به خاطر اشتباه او در عملش نتوانسته به جهانگیز منصور، قانون مجازات اسلامی، (تهران: نشر دیدار، چاپ هجدهم، 1382 هـ ش)، ماده 41، ص 33.