چکیده:
در حقوق جزای ایران، قانونگذار در قانون مجازات عمومی 1304، 12 سالگی تمام تا پایان 18 سالگی و در قانون مربوط به تشکیل دادگاه اطفال بزهکار و قانون مجازات اصلاحی 1352، 6 سالگی تمام تا پایان 18 سالگی را سن مسئولیت نسبی قرار داده و برای آنها به دلیل نرسیدن به رشد اجتماعی کافی و ملاحظات تربیتی، مجازات را با تخفیف اجرا می کرد. اما در قانون مجازات فعلی، متاسفانه سن مسئولیت نسبی کیفری با حداقل سن عدم مسئولیت یکسان انگاشته شده یعنی از یک سوء اطفال را قبل از رسیدن به سن بلوغ معاف از مجازات دانسته و از سویی دیگر برای آنها در صورت ارتکاب برخی جرایم، مجازات تعزیر مقرر نموده است. بین بلوغ و رشد کیفری هیچ ملازمه ای نیست که بتوان برای اعمال مسئولیت مطلق کیفری بر مرتکب، تنها به بلوغ جنسی اکتفا کرد، زیرا به صرف ظهور علایم بلوغ نمی توان حکم به رشد عقلی و تکامل قوای دماغی داد، چه بسا افرادی به سن بلوغ جنسی برسند ولی قوه تشخیص و تمییز آنان تکامل لازم پیدا نکرده باشد و چون ملاک مسئولیت کیفری که ناشی از خطاب های شارع و قانونگذار به شخص می باشد، قوه تمییز و رشد عقلی است و نه صرفا بلوغ جسمی و جنسی، در نتیجه تا این قوه به حد رشد و کمال نرسد و شخص توانایی تمییز و تشخیص پیدا نکند، توجه امر و نهی شارع و قانونگذار به او بر خلاف عقل و عدالت خواهد بود، پس تحمیل مجازات و عقوبت بر او نیز صحیح نبوده و بر خلاف عقل و عدالت است.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی: حقوق جزا، مسئولیت کیفری، بلوغ، رشد کیفری، مجازات بخش اول: کلیات بلوغ کمال طبیعی انسان است با بلوغ نسل آدمی حفظ شده و عقل قوت می گیرد این حالت گذر از دوران طفولیت به مرز کمال و رسیدن به رتبه مردان و زنان است از این رو اگر احتلام در وقت مناسب خود پدید آید بلوغ حاصل می آید رشد کیفری و وجود ادراک ( قدرت تمییز ) برای مسئولیت کیفری شرط می باشد بنابراین برای مسئولیت کیفری دو شرط لازم می باشد : بلوغ و سن رشد کیفری و هیچ کدام از این دو شرط به تنهایی برای مسئولیت کیفری کافی نیست همچنین در کنار این مباحث بر حسب میزان مسئولیت و مجازاتی که به مرتکب جرم اعمال می شود سن مسئولیت نسبی کیفری، یعنی سنی که شخص به خاطر برخورداری از قوه تمییز و تشخیص نسبی، تا حدودی قادر به تشخیص خوب از بد و پیش بینی نتیجه عمل ارتکابی خویش می باشد از این رو در صورت ارتکاب جرم، به طور کامل واجد مسئولیت تام کیفری نمی باشد و همانند بزرگسالان عقوبت و مجازات نمی شود.
قانون مربوط به تشکیل دادگاه اطفال مصوب 1338: مقنن در این قانون، برای افراد، قبل از رسیدن به سن مسئولیت تام کیفری، سه مرحله مختلف سنی همراه با اقداماتی در صورت ارتکاب جرایم در نظر گرفته است : مرحله اول- تا پایان 6 سالگی: مطابق ماده 4 این قانون، اطفال تا شش سال تمام هر چند مرتکب جرم شده باشند، تحت تعقیب جزایی قرار نمی گیرند.