چکیده:
یکی از موضوعات مهم جامعه تحلیل جبران ها در مسئولیت مدنی می باشد. مسئولیت مدنی در معنای عام، شامل مسئولیت قراردادی و مسئولیت قهری، که همان مسئولیت مدنی در معنای خاص است، می باشد. مسئولیت قراردادی عبارت است از التزام و تعهد قانونی متعهد متخلّف به جبران خسارتی که در نتیجه ی تخلّف او از انجام تعهد، به متعهد له وارد شده است ولی در مسئولیت مدنی به معنای خاص، شخص، قراردادی با زیاندیده منعقد ننموده است و قانون، تحت شرایطی، او را به جبران خسارت وارده به دیگری ملتزم می نماید. پس، یکی از عواملی که برای تحقق مسئولیت قراردادی و مسئولیت مدنی هر دو لازم است وجود ضرر یا خسارت می باشد که جبران آن هم در هر نوع مسئولیتی باید دارای شرایط ویژه ای باشد. جبران خسارت زمانی محقق است که زیاندیده از حیث مالی و اقتصادی در موقعیتی قرار گیرد که که گویی فعل زیانبار یا تخلف قراردادی واقع نشده و لذا جبران سبب مملک نیست بلکه حمایت کننده ی زیاندیده در قبال زیان وارده است. جبران خسارت معمولا به وسیله ی پول انجام می گیرد در حالی که در مسئولیت قراردادی راه های دیگری غیر از پرداخت پول ترجیح داده شده است. بر خلاف نظر مشهور، زمان تقویم خسارت زمان صدور حکم قطعی دادگاه یا زمان پرداخت است.
خلاصه ماشینی:
علی رغم اینکه عقل و منطق حکم می کند که خسارت باید به نوعی جبران شود و اصل قابل جبران بودن کلیه ی خسارات پذیرفته شده است، اما عده ای از فقها و حقوقدانان معتقد به چنین اصلی نیستند در حالی که اکثر فقها و حقوقدانان با پذیرش این اصل به راحتی از کنار آن عبور می کنند 1 عده ای در بحث های فقهی مختلف متعرض مسأله ی خسارات قابل جبران شده - کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، الزامهای خارج از قرارداد، ضمان قهری، انتشارات دانشگاه تهران، 1374، ص 69 و 218.
اما در خصوص خسارات ناشی از مسئولیت قهری، این قانون متعرض بخش محدودی از خسارات مادی شده و به دیگر انواع خسارات اشاره ای نکرده است و به همین جهت اصلی تحت عنوان لزوم جبران کلیه ی خسارات و حق بودن آن استخراج نمی شود.
با توجه به اوصاف مذکور، کاملاً مشخص است که حکم جبران خسارت نمی تواند جنبه ی اعلامی داشته باشد، چرا که خسارت عنوان حقوقی است که از تاریخ وقوع آن قابل مطالبه می گردد و از این تاریخ باید مورد محاسبه قرار گیرد اما، در خصوص میزان آن بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد یعنی در مسئولیت قراردادی تنها خسارات قابل پیش بینی را قابل جبران می دانند ولی در مسئولیت غیر قراردادی، خسارات متعارف به طور کلی قابل پیش بینی است.