چکیده:
مطالعه تاریخ و فرهنگ ملت باعث پندگیری از نقاط ضعف و عبرتگیری از نقاط قوت هر قوم و ملتی است. شناخت تاریخ آموزش و پرورش ایران به طور عام و آموزش و پرورش کاشان (قاسان و قاشان) به طور خاص به منظور جلوگیری از تکرار اشتباهات و تجربهگیری برای اداره بهتر مدارس در عصر دهکده جهانی مک لوهان است. هدف از این مطالعه بررسی روند شکلگیری مدارس در کاشان قبل از اسلام تاکنون و نیز تاثیر حوادث طبیعی و و حکومتها بر تاسیس و حذف آنها بوده است. در این مقاله سعی شده با روش تحقیق توصیفی، اسناد و مدارک خطی و چاپی در مراکز مختلف به عنوان ابزار تحقیق مورد مطالعه قرار گیرد. آموزش و پرورش کاشان از قبل از میلاد که به صورت سنتی، نیاکانی و با روش استادـ شاگردی بوده است تا عصر کنونی که به صورت آموزش و پرورش صنعتی، دولتی و با روشهای آموزشی نوین محصل محور میباشد، تجزیه و تحلیل گردد. تاسیس مدارس مانند آلیانس اسرائیلیت اونیورسال مرکزی، مدرسه دخترانه آلیانس، مدرسه بنات اونیورسال و وحدت بشتر تا مدارس مظفریه، سرداریه، غازانیه، توفیقیه، رزاقیه و ... در رشد و اعتلای تاریخ، تمدن و فرهنگ کاشانیها (قاشانیها) بیش از پیش مثمرالثمر بوده است و باعث شده شهر قاسان در سیلک به چهل حصاران قاشان و نیز به دارالمومنین کاشان یعنی شهر کهن فرهنگی ایران با سابقهای فراتر از تپه اصفهان با محله جویباری سلجوقی تبدیل کند. همچنین در این مقاله تلاش گردیده از رویکرد عصری مدارس یعنی مدارس و مکتبخانهها از دوره قبل از میلاد مسیح تا ظهور اسلام، از ظهور اسلام تا دوره سلاجقه و صفویه، از صفویه تا زندیه و سپس تا عصر قاجاریه و نیز مدارس اقلیتهای مذهبی کاشان مورد مطالعه قرار گرفته است.
Culture and history can be beneficial in that it helps the avoidance of pitfall and the adaptation of strengths. Similarly, the study o the history of education in Iran in general and the local studyof the history of education in Kashan (also called Qasan and Qashan) can be a great step in the better management of schools in today’s world. The peresent study traces the development of schools in Kashan and investigates the effects of enironemental and political factors on their development. The dim of the study is to use historical records to show how the classical master-apprentice education developped into the present form.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله سعي شده است تاريخ شكلگيري مدارس كاشان در دوره قبل از ميلاد تا دورة قاجار تجزيه و تحليل شود و نحوة اداره، روش و مواد درسي مكتب خانهها، آتشكدهها و مدارس و مساجد در دورههاي مختلف تاريخي ايران در منطقه كاشان و حومه، بررسي گردد.
(تاريخ آموزش و پرورش ايران1384: ص27) به نظر ملك المورخين كاشاني مدارس قديم طلابنشين، كه سابقاً طلاب در آن مدارس بوده و تحصيل علوم مينمودند، حال متوليان آن، عايدي وقف را خود ميل ميفرمايند و يك نفر محصل در مدرسه نيست كه معروفترين آنها از اين قرار است.
مردم اين خطه در قبل از ميلاد با زراعت و شكار حيوانات، زندگي خود را در كلبههاي چوبين ميگذراندند (جغرافياي تاريخي ايران باستان، ص47) با رجوع به باستانشناسي تپههاي سيلك ميتوان گفت كه آموزش و پرورش كاشان در چهار عهد سيلك به صورت سنتي و با روش استاد ـ شاگردي انجام شده است.
م) فتح شد (فتوح البلدان؛ ص73) از آن زمان تاكنون مذهب مردم كاشان، شيعه اثني عشر بوده است و در دورة سلجوقيان 528 ش (544ق/1149م) در صنعت و هنر مانند كاشيكاري و خطاطي معروف بودند و آموزش هنر خطاطي، شعر و نقاشي، جايگاه مهمي داشته است و در اين دوره توسط معينالدين دارالشفا و مدرسهاي به نام خواجه معين الدين احمد در كاشان ساخته شد (آثار الوزراء؛ ص249-248) و تا سال 851 ش (877ق/1472م) داير بوده است و انوشيروان بان خالد كاشاني هم در كاشان مدرسهاي داير نمود و كتابهاي بسياري را براي آن وقف كرد (تجارب السلف؛ ص301) به طور كلي ميتوان گفت كه آموزش و پرورش كاشان از ابتداي ورود اسلام تا دوره سلاجقه اطلاع دقيقي در دسترس نيست.