چکیده:
مطالعة حاضر، با هدف تبیین راهبرد بومشناختیـ جامعهشناختی شبکة کاربری/ پوشش اراضی شهر تهران، سعی در شناخت فرایندهای فضایی تغییر الگوی موزاییک سیمای سرزمین و چگونگی تأثیر آن بر عملکرد ترسیب کربن طی سه دهه بین 1990 ـ 2020 دارد. در این مطالعه، نقش سنجههای سیمای سرزمین در شناسایی تغییرات الگوی فضایی موزاییک سیمای سرزمین و تلفیق آن با دادههای حاصل از مدلسازی خدمات اکوسیستمی اهمیت مییابد. در این زمینه، پس از بررسی روند تغییرات ساختاریـ عملکردی موزاییک سیمای سرزمین با استفاده از مدل الگوریتم درخت تصمیمگیری و مدل InVEST به تحلیل پیچیدگی ارتباط بین الگوی فضایی سیمای سرزمین و کمیت خدمت تنظیمی ترسیب کربن در دو سطح کلاس و سیمای سرزمین با استفاده از سنجهها و دادههای حاصل از مدل InVEST پرداخته شد. یافتهها نشان میدهند میزان خدمت تنظیمی ترسیب کربن در همة دورهها متأثر از فرایند فضایی «تجمع» در لکههای ساختوساز روند کاهشی داشته است. همچنین در بازة زمانی 1990 ـ 2000 بیشترین میزان از دست رفتن ذخیرة کربن، به مقدار 291656 تن (58/9%)، به واسطة تأثیر فرایندهای فضایی «حذف» در اراضی سبز و «قطعهقطعهشدگی» در اراضی بایر رخ داده است. در فاصلة 2000 ـ 2010 و 2010 ـ 2020 نیز کاهش مقدار ذخیرة کربن برابر با میزان 182209 (62/6%) و 159688 (22/6%) تن بوده است. در این زمینه، تأثیر تغییر شاخص تعداد لکه در اراضی سبز و بایر برای همة دورهها با افزایش ریزدانگی همراه بوده است که بیانگر وجود رابطهای معکوس با میزان ترسیب کربن است. از سوی دیگر، کاهش سایر سنجهها در خصوص اراضی سبز و بایر از وجود رابطهای مستقیم با از دست رفتن میزان ترسیب کربن در بازة زمانی یادشده نشان دارد. در سطح سیمای سرزمین نیز کاهش ناهمگنی و سادهسازی الگوی فضایی موزاییک سیمای سرزمین منجر به کاهش میزان ترسیب کربن شده است. از این منظر، لازم است شناخت فرایندهای فضایی مؤثر بر الگوی ساخت سیمای سرزمین در اولویت تکمیل فرایند ارزیابی تأثیرات توسعة شهری بر جریان خدمات تنظیمی ترسیب کربن قرار گیرد.
In order to explain the ecological-sociological strategy of Tehran land use network/ land cover, the present study was tried to identify the spatial process of the change in the landscape mosaic pattern and its effect on carbon sequestration over the course of 3 decades from 1990 to 2020. In this study, the role of landscape measures in the identification of landscape mosaic spatial pattern changes and its combination with data obtained from ecosystem service modeling was shown. To this end, after examining the process of structural-functional changes in landscape mosaic using decision tree algorithm and InVEST model, the complexity of the relationship between landscape spatial pattern and the quantity of carbon sequestration regulatory services at the two levels of class and landscape was addressed using the measures and data obtained from InVEST model. The findings indicated that the volume of carbon sequestration regulatory services in all periods had reduced due to the effects of the spatial process of “accumulation” in construction strains. Moreover, in the 1990-2020 period, the highest rate of carbon storage loss (291656 tones, 9.58%) occurred due to the effects of the spatial processes of “deletion” in green lands and “fragmentation” in barren lands. In the 2000-2010 and 2010-2020 periods, the volume of carbon storage reduction were 182209 (6.62%) and 159688 (6.22%) tones, respectively. Pertaining to this discussion was the finding that the effect of the change in the index of strain numbers in green and barren lands for all periods was accompanied by increased fineness, which indicates its reverse relationship with carbon sequestration rate. On the other hand, the reduction of other measures in green and barren lands reveals the existence of a direct relationship with the loss of a volume of carbon sequestration in the foregoing period. At the landscape level, the reduction of heterogeneity and simplification of the landscape mosaic spatial pattern led to the reduction of carbon sequestration. From this perspective, it is necessary to prioritize the identification of the spatial processes effective on the landscape structure model in the completion of the processes of the evaluation of the urban development effects on the carbon sequestration service current.
خلاصه ماشینی:
استاديار گروه برنامه ريزي مديريت وآموزش محيط زيست ، دانشکدة محيط زيست ، پرديس دانشکده هاي فني ، دانشگاه تهران (تاريخ دريافت : ١٤٠٠/١١/١١ ـ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/٠١/٢٢) چکيده مطالعۀ حاضر، با هدف تبيين راهبرد بوم شناختيـ جامعه شناختي شبکۀ کاربري / پوشـش اراضـي شـهر تهـران ، سـعي در شـناخت فراينـدهاي فضايي تغيير الگوي موزاييک سيماي سرزمين و چگونگي تأثير آن بر عملکرد ترسيب کربن طـي سـه دهـه بـين ١٩٩٠ ـ ٢٠٢٠ دارد.
perforation درک چگونگي تأثير انواع فرايندهاي فضايي در تغيير الگوي ساخت سيماي سرزمين تهران و تأثير آن بر ميزان عملکرد تنظيمي ترسيب کربن در بازة زماني سال هاي ١٩٩٠ ـ ٢٠٢٠ مـيلادي (٣ دورة ده ساله ) است .
اما مطالعۀ حاضر در جهت تبيين راهبرد بوم شـناختي ـ جامعـه شـناختي برنامـه ريـزي کـاربري / پوشش اراضي سرزمين شهري سعي بر شناخت فرايندهاي فضايي تغيير الگوي موزاييـک سـيماي سرزمين شهر تهران و چگونگي تأثير آن بر ميزان عملکرد ترسيب کربن طي سـه دهـۀ گذشـته در بازة زماني ١٩٩٠ ـ ٢٠٢٠ دارد.
Enlargement ساخت وساز در موزاييک سيماي سرزمين تهران در يک بازة زماني سـي سـاله (١٩٩٠ ـ ٢٠٢٠) در نتيجۀ فرايند فضايي تجمع شکل گرفته و باعث کاهش مسـاحت ٢٥/٢٤ درصـدي اراضـي بـاير و همچنين کاهش ٢/٣٣ درصدي اراضي سبز در ترکيب الگوي فضـايي موزاييـک سـيماي سـرزمين شهري شده است .
همۀ اين داده ها نشان از کاهش مساحت عرصه هاي سـبز و باز در نتيجۀ توسعۀ سريع عرصه هاي انسان ساخت موزاييک سيماي سرزمين تهـران اسـت کـه بـه کاهش عملکرد بوم شناختي ترسيب و ذخيرة کربن از ميزان ٣٠٤١٩٩٠ تن در سـال ١٩٩٠ بـه رقـم ٢٤٠٨٤٣٧ تن در سال ٢٠٢٠ منجر شده است .