چکیده:
چکیدهدر شمالشرق ایران، در منطقهای از دشت گرگان مردمی زندگی میکردند به نام ترکمنها که یکی از هنرهای زیبا و اصیل این قوم ساخت زیورآلاتی است سنگین و بزرگ، معمولاً از جنس طلا و نقره و مزین به سنگهای سرخ که در پس نقوش آنها باورهای عمیق و باستانی مردم این منطقه نهفته است.این نوشتار تلاش دارد ضمن بیان مختصر تاریخچه و باورهای عامه مردم ترکمن، از زیورآلاتی که باعث تمایز زنان مجرد از زنان متأهل و نوعروسان میشود صحبت کند. همچنین به معنا و مفهوم نقوش این زیورآلات بپردازد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با روش کتابخانهای و اسنادی انجام گرفته است. آنچه از پژوهش پیش رو به دست آمد، این بود که این زیورآلات از جهتی معرف خانواده و طایفۀ بانوان هستند و مانند نشان خانوادگی عمل میکنند و از جهتی دیگر مراحل مختلف زندگی یک خانم در ارتباط با ازدواج (مثلاً: تجرد، تأهل و غیره) را نشان میدهند. تمامی نقوش این زیورآلات دارای بار معنایی هستند که عموماً اشاره به باروری و زایش دارند، یا مانند چشمزخم و باطلکنندۀ سحر عمل میکنند. این زیورآلات بهطور کلی برای دور کردن ارواح خبیثه و نیروهای شر بهکارمیروند.
AbstractIn northeast Iran, there were people living in an area of Gorgan Plain called the Turkmens. One of their beautiful and orginal arts was to make huge and heavy ornaments, usually made of gold and silver and decorated with red stones which had local deep and ancient beliefs over it.This paper tries to briefly describe the history and popular beliefs of Turkmen people, then to talk about their ornaments that distinguished single women from married and newlywed ones. Also it discusses the meaning and concept of these ornaments. The research is based on analytical descriptive results and the data are collected on the basis of library and documantry method. It shows that these ornaments are a kind of representation of women's families and tribes as a symbol of family, and in another sense the different stages of a woman's life in relation to marriage (e.g.: celibacy, marriage, etc.). All these ornaments’ motifs had a sort of meaning that generally refered to fertility and childbirth, or acted as talismans. They were generally used to ward off evil spirits and evil forces.
خلاصه ماشینی:
بررسي نقوش زيورآلات زنان ترکمن (در ارتباط با آيين ازدواج ) آرزو آزاد*١، ابوتراب احمدپناه 2 چکيده در شمال شرق ايران ، در منطقه اي از دشت گرگان مردمي زندگي ميکردند به نام ترکمن ها که يکي از هنرهاي زيبـا و اصـيل اين قوم ساخت زيورآلاتي است سنگين و بزرگ ، معمولاً از جنس طلا و نقره و مزين به سنگ هاي سـرخ کـه در پـس نقـوش آنها باورهاي عميق و باستاني مردم اين منطقه نهفته است .
اسامي زيورآلات زنان و دختران ترکمن زيورآلاتي که به سر مربوط اند: قبه يا قوبا ـ قولاق چه يا قولاق جا ـ ينگسـه ليـک ـ آلـين شـاي (زيـور پيشاني) ـ ماتلايلق ـ ايدرگيچ ـ ايگمه يا اگمه – سانجلق ـ سان سوله ـ آداملق گيسوبندها: آسيق ـ ساچ اوجي ـ ساچباق ، ساچليق ـ ساچمونجوق ، مونجوق ـ اورمه ـ چايبوبين زيورآلات مربوط به لباس : گل يقه ، گل ياخـا ـ تنـه جيـر، تنـه چـر ـ چـاپراز ـ چانگـا ـ گنجيـک ـ آگين ليک ـ طومار ـ کوموش پول ، سکه ـ بازبند، بازوبند، قول بـاغ - آچاربـاغ ـ دوعاقـاب ـ کيسـه دعـا ـ قاب طلسم ـ داغدان ، دغدون ـ هيکل زيورآلاتي که به صورت مجزا استفاده ميشوند: زيور دستان : بيزليک ، بيـزه ليـک (دسـتبند) ــ اوزوق – بلزيک ـ بوزوک، بوزيک زيور مربوط به گردن و جلو سينه : آلمالگا ـ اشک بوکاو – قورساق چـه – طـوق ـ بوقـاو، بوکـاو ـ گردني ـ آلاجا ـ قولاق حلقا ـ خلخال ـ قوشاق اهميت ازدواج ميان ترکمن ها واحدهاي اجتماعي در بين عشاير ترکمن به ترتيب به اوي، اوبه ، تيره طايفه و ايل تقسيم ميشـوند و در اين ميان مسئلۀ ازدواج به عنوان يک مسئلۀ حياتي و ضروري در توسعه و گسـترش ايـن واحـدها مـورد توجه بوده ، ترکمن ها براي توسعۀ قدرت خود و به منظور مصـون مانـدن از خطـرات محـيط بـه مسـئلۀ ازدواج و حتي تعدد زوجات فوق العاده اهميت ميدادند.