چکیده:
در مورد سال و ماه و حکومت همزمان با وقوع قیام توابین، در منابع نخستین تاریخ اسلام، اقوال مختلف بلکه متضادی ذکر شده که مجموعا شامل هفت قول است. و گاه در یک منبع، در ذکر زمان حوادث مربوط به توابین، تاریخ هایی بیان شده است که با یکدیگر ناسازگارند. نویسنده مقاله توانسته است با مقایسه زمان های بدست داده شده در منابع متقدم و استفاده از شواهد تاریخی و نیز بهره گیری از نقشه مسیر حرکت توابین و همچنین با محاسبه مسافت طی شده توسط توابین براساس منازلی که از کتاب های جغرافیای تاریخی به دست آمده است و مقایسه آن با مصاف های جنگی هم مسیر آنها نظیر جنگ صفین، در فاصله نزدیک به سی سال قبل از حادثه توابین، به این نتیجه برسد که حادثه نبرد توابین با سپاه شام، به سرکردگی عبیدالله بن زیاد، در جمادی الاولی سال ۶۵ ه. ق. و در زمان حکومت مروان رخ داده است و دیگر تاریخ های ذکر شده بی اعتبار هستند. این پژوهش با استناد به منابع تاریخی و روش کتابخانه ای انجام گرفته است.
خلاصه ماشینی:
نويسندة مقاله توانسته است بـا مقايسۀ زمان هاي بدست داده شده در منابع متقدم و استفاده از شواهد تـاريخي و نيـز بهـره گيـري از نقـشۀ مسير حرکت توابين و همچنين با محاسبۀ مسافت طي شده توسط توابين براساس منازلي که از کتـاب هـاي جغرافياي تاريخي به دست آمده است و مقايسۀ آن با مصاف هاي جنگي هم مسير آنها نظير جنگ صـفين ، در فاصلۀ نزديک به سي سال قبل از حادثۀ توابين ، به اين نتيجه برسد که حادثۀ نبرد توابين با سـپاه شـام ، بـه سرکردگي عبيدالله بن زياد، در جمادي الأولي سال ٦٥هـ.
اما ابن اثير از درگيري ياران سليمان بن صـرد و سـپاه اعزامـي عبيـدالله بن زياد پس از شکست اوليۀ آنها از مسيب بن نجبه ، در چهار روز مانده از جمادي الاولـي يـاد ميکند و همان مذاکرات مذکور در طبري را در شرايط سپاه توابين مبني بر خلـع عبـدالملک و تحويـل عبيدالله بن زياد و در عوض اخراج زبيريان توسط شيعيان در منطقه خود و سـپس واگـذاري قـدرت بـه خاندان پيامبر ياد کرده است و از اظهار خوشحالي عبدالملک بن مروان پس از اطلاع بر قتل سليمان بن صرد و ياران او سخن به ميان آورده است .
را به عنوان تاريخ بيعت با مروان يـاد کـرده - است (مسعودي ، ١٩٦٥؛ التنبيه :٣٠٧) قولي که با ديگر داده هاي اين اثر ناسـازگار اسـت ؛ زيـرا او مـرگ مروان را پس از نه ماه و چند روز حکومت ، در روز سوم مـاه رمـضان سـال ٦٥ هــ.