چکیده:
حقوق بر آفرینش های فکری و حقوق بشر سالها بدون چالش و مستقل زندگی
مسالمت آمیزی داشتند. اما عواملی طی سالهای اخیر باعث توجه و حساسیت حقوق بشر
به برخی موضوعات حقوق بر آفرینش های فکری و بروز چالش گردید ( L,2004,p.167،Helfer ). اما آیا سخنان گسترده فعالان حقوق بشر در زمینه برخی از جنبه های
حقوق بر آفرینش های فکری » تاثیر عملی موثر داشته یا صرفا در حد گفتمان رایج و
مطلوب در کرسی های علمی باقی مانده است؟ در صورت تاثیر عملی آیا توانسته
انتظارات حقوق بشری در این ارتباط را تامین نماید؟ به نظر می رسد علی رغم جذابیت
های مباحث حقوق بشری در سطح کلان خود و بخصوص در ارتباط با برخی موضوعات
حقوق بر آفرینش های فکری مورد تنازغء و همچنین تاکید مقاله های تالیف شده فارسی
در این خصوص مبنی بر تاثیر قاطع حقوق بشر و عقب نشینی کامل حقوق بر آفرینش
های فکری» بعنوان اولین مقاله با رویکرد مخالف باید اذعان نمود که حقوق بشر در ایفاء
کار کرد اصلی خود نتوانسته به اهداف چندانی نائل گردد و بدیهی است زمانی که نهادی
در ایفاء کارکردهای اصلی خود ناتوان باشد به صورت اخص در حوزه چالش های
مطرح با برخی موضوعات حقوق بر آفرینش های فکری در حد نظر باقی مانده و اند
تغییرات صورت گرفته در حقوق بر آفرینش های فکری از جمله در حوزه دارو تاثیر
عملی قابل توجه در جهت رفع دغدغه های حقوق بشری نداشته است.
در این مقاله علاوه بر بیان چالش های نظری فوق» بصورت خاص» یکی از
موضوعات چالشی (چالش حقوق بشری با اختراعات دارویی) که کماکان ادامه داشته
مورد بررسی قرار می گیرد. زمانی که موضوع حقوق بر آفرینش های فکری از جمله حق
اختراع با موضوعات انسانی همچون حق بر سلامتی مرتبط می شودء چالش ها جنبه
حقوق بشری به خود گرفته و لاجرم دیدگاه های حقوق بشری نیز مطرح می گردند و با
استناد به حق بر سلامتی به عنوان یکی از حقوق بنیادین انسانی که از مصادیق مهم آن
مقابله با بیماری ها از طریق دسترسی به داروها است، گستره حمایت از حق اختراعات در
این زمینهها را علی الظاهر (و نه واقعا) با تردید مواجه می سازند.
خلاصه ماشینی:
Oloka Onyango و Deepika Udagama از ساختار سازمان تجارت جهانی به دلیل نقش آن در افزایش نابرابری و تبعیض جهانی و جانب داری از شرکت های فراملیتی و کشورهای توسعه یافته و از نظام حمایت از حقوق بر آفرینش های فکری در این سازمان که در موافقت نامه تریپس گنجانده شده انتقاد شده است ( Deepika ٢٠٠٠,Udagama &J.
همچنین بر این نکته تاکید کردند که این موافقت نامه می تواند و باید به شیوه ای تفسیر و اجرا شود که موید حق اعضای سازمان تجارت جهانی به حمایت از سلامتی عمومی و به خصوص ، بالا بردن امکان دسترسی همگان به داروها باشد( of the ٦ Implementation of Paragraph Doha Declaration on the TRIPS Agreement and Public Health, .
درهرحال ،فشار گروه ها و نهادهای مدافع حقوق بشر و تلاش کشورهای در حال توسعه در این زمینه ،باعث شد تا موضوع دارو به عنوان یکی از محورهای ویژه ،در دستور کار نخستین نشست وزیران اعضای سازمان بعد از تشکیل WTO قرار گیرد و به یکی از مناقشه آمیزترین موضوعات این دور بدل گردد Commission on) (٢٠٠٢٢٩,Intellectual Property Rights.
کنفرانس وزیران به عنوان رکن عمده سازمان تجارت جهانی، با استفاده از اختیار مندرج در بند ١ ماده ٤ موافقت نامه تشکیل این سازمان مبنی بر امکان تصمیم گیری در مورد هر موضوع تحت شمول WTO از جمله موافقت نامه تریپس را دارد و نیز با توجه به اختیار مقرر در بند ٢ ماده ١ موافقت نامه تشکیل مبنی بر اختیار انحصاری تصویب تفسیر الزام آور از موافقت نامه های چند جانبه تجاری سازمان تجارت جهانی،اعلامیه ای را در پایان دور دوحه تصویب کرد و در بند ٦ آن ،صراحتا به مشکل کشورهای در حال توسعه و فاقد توان کافی برای تولید دارو در برخورداری از بهداشت عمومی تاکید نمود.