چکیده:
از عوامل مهمی که موجب انگیزش ما به مطالعه در موضوع بررسی تطبیقی داوری سرمایهگذاری خارجی و داوری تجاری بینالمللی شدهاست، پاسخ به این سوالات بودهاست که تفاوتها و شباهتهای این دو نظام داوری، در چه مواردی و به چه میزان میباشد؟ به عبارت دیگر، آیا داوری سرمایهگذاری خارجی، دارای یک نظام مستقلی از داوری تجاری بینالمللی میباشد؟ و اگر چنین هست، چه عواملی سبب این تمایز و استقلال شدهاست؟ و از همه مهمتر اینکه، این استقلال تا چه حد میباشد؟ آیا این استقلال، مطلق است و هیچ رابطهای میان آنها موجد نیست یا نه؛ بلکه در عین مستقل بودن، داوری سرمایهگذاری خارجی به جهت ارتباط مبنایی که با داوری تجاری بینالمللی دارد، از یک درجهای از وابستگی برخوردار است. پاسخ به این سوالات، ما را در نیل به هدفمان که آن، تعیین رابطهی منطقی میان آن دو میباشد، یاری خواهد کرد. در مقاله حاضر، با رویکرد تحلیلی- تطبیقی، برای نیل به این هدف، ناگزیر از پاسخ به این سوالات میباشیم. بالجمله، با تدقیق در مقررات داوری تجاری بینالمللی، علیالخصوص قانون نمونه آنسیترال و مقررات داوری سرمایهگذاری خارجی که موضوع کنوانسیون واشنگتن میباشند، به این نتیجه خواهیم رسید که علیرغم تمام تفاوتهایی که میان این دو نظام داوری وجود دارد، رابطهی میان آنها را از حیث منطقی، میتوان عموم و خصوص مطلق دانست؛ بدین شکل که هر داوری سرمایهگذاری خارجی، لزوما داوری تجاری بینالمللی محسوب میشود؛ اما هر داوری تجاری بینالمللی، لزوما داوری سرمایهگذاری خارجی نمیباشد.
خلاصه ماشینی:
همچنین، کمیسیون حقوق تجارت بینالملل سازمان ملل متحد، نظر به اهمیتی که نهاد داوری در حل و فصل اختلافات بینالمللی داشته است، به منظور یکسانسازی میان نظامهای حقوقی مختلف، اقدام به تدوین قانونی تحت عنوان "قانون نمونه آنسیترال در مورد داوری تجاری بینالمللی" کرده است که باتوجه به اینکه، حل و فصل اختلافات ناشی از سرمایهگذاری از طریق مرکز ایکسید، یکی از مصادیق حل و فصل اختلافات تجاری موضوع قانون نمونه آنسیترال میباشد و نظر به اهمیت این قبیل اختلافات، از قلمرو داوریهای تجاری بینالمللی، جداشده و واجد قواعد و مقررات خاصی گشته است.
گفتار اول ـ موافقتنامه داوری در کنوانسیون ایکسید، راجع به تعریف موافقتنامه داوری، بحثی به میان نیامده، شاید بدین خاطر باشد که تعریف آن را به اسناد بینالمللی احاله نموده، حال یکی از این اسناد هم، قانون نمونه آنسیترال درخصوص داوریهای تجاری بینالمللی میباشد که در این قانون، موافقتنامه تعریف شده به: «توافقی است بین طرفین که به موجب آن، تمام یا بعضی اختلافات به وجود آمده در مورد یک رابطه حقوقی معین اعم از قراردادی یا غیرقراردادی یا اختلافاتی راکه ممکن است(در رابطه با آن ارتباط حقوقی معین) پیش آید، به داوری، ارجاع میشود.
براساس عبارت آخر قسمت "ب" از بند2 ماده 25 کنوانسیون، یک استثنایی شکل گرفته است؛ مبنی براینکه، چنانچه شخص حقوقی در زمان اعلام رضایت، تابعیت کشور متعاهد طرف اختلاف را دارا باشد ولی به علت کنترل خارجی بر شخص حقوقی، طرفین موافقت کرده باشند که به منظور اهداف کنوانسیون مانند یک "تبعه کشور متعاهد دیگر" با آن رفتار بشود، در اینصورت نیز، اختلاف ایجاد شده در صلاحیت مرکز داوری ایکسید قرار میگیرد.