چکیده:
معنایابی رمزگان فرهنگی رولان بارت در متنی سقاخانهای از منصور قندریز(چاپ دستی: لینولئوم)
حمیده حرمتی[1]
فرنوش شمیلی[2]
صلاح الدین خضرنژاد[3]
چکیده
«معنایابی» فرآوری متن در بازۀ دلالتگری رمزگان فرهنگی (یکی از پنج رمز روایی هرمنوتیک، معنایی، نمادین، کنشی و فرهنگی) رولان بارت است که با اهداف دوگانه، ابتدا درصدد دستیابی به معانی صرفاً فرهنگی و سپس تعیین حدود و ثغور مراجع فرهنگی است. گفتنی است از یک سو متن از دید بارت محدود به متن ادبی نیست، بلکه آثار هنری نیز قابلیت متنبودگی را دارند و به همین دلیل میتوانند به عنوان یک متن مورد معنایابی قرار گیرند و از سوی دیگر، مراجع فرهنگی نقش منابع معانی متن مورد بررسی را ایفا میکنند.
متن مورد بررسی «تابلوی لینوتراشی» از منصور قندریز در حوزۀ چاپ دستی است که موضوع آن به دلیل ارجاع به تمدنهای کهن ایرانی و موضوعات اساطیری مشترک با دیگر فرهنگها، بهخصوص از بُعد تزئین، در زمرۀ آثار سقاخانه قرار گرفته است. وجه تزئین از یک سو عامل مسلط و از سوی دیگر مانع از برداشت صریح معانی شده که علاوه بر عدم درک بنیانهای فرهنگی نقوش، موجبات چالش در خوانش متن مورد بررسی را فراهم کرده است. بر همین اساس، نگارندۀ پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به دو سؤال عمده بوده است. نخست آنکه چه روشی برای خوانش هر متن سقّاخانه و متن مورد بررسی وجود دارد؟ دوم، معانی برخاسته از نقوش تجریدیِ متن مورد بررسی کداماند؟ به همین منظور در مقالۀ حاضر از روش کتابخانهای برای گردآوری منابع بهره گرفته شده و با عنایت به رمزگان فرهنگی رولان بارت از رهیافت معنایابی، معانی عمدهای از قبیل عروج به عالم اعلا، مرگ، توسل به نیروهای ماورایی، باور به عوامل نمادین باروری، اعتقاد به تکامل و نطور (تطور) انسان و همچنین برجستگی نقش مادرسالارانه در ساحت متنوع زنانه، فرآوری شده است.
واژههای کلیدی: معنایابی، رمزگان فرهنگی، رولان بارت، سقاخانه، منصور قندریز، چاپ دستی
[1] نویسندهی مسئول مقاله: حمیده حرمتی ، استادیار، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، Email: hhormati2@gmail.com
[2] فرنوش شمیلی، استادیار، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، f.shamili@tabriziau.ac.ir
[3] صلاحالدین خضرنژاد ، کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، wria62@ymail.com
The nobles were castrated boys who, from ancient times, with the expansion of the court structure and polygamy, were present inside castles. From the point of view of gender morphology, eunuchs can be classified into third sex that did not belong to men and women. In ancient Iran, from the kingdom of the Medes to the Sassanid era, there is evidence of the presence of nobility in the court of kings and within the aristocracy. However, the Achaemenid era is special in terms of the presence and functions of the eunuchs. The authors of this article, by using historiography of the lower classes analyze the role and function of this group in the Achaemenid state. The study shows that the eunuchs (Khawajas), as a class, had special roles in the court of the Shah during the Achaemenid era, various roles including guardian of the castles and the shrines, serving the royal family, and were in charge of organizing military and administrative affairs. These Khawaja’s were involved in political disputes, groupings, and conflicts, and some influenced the general political life of the Achaemenid state
خلاصه ماشینی:
نخست آنکه چه روشی برای خوانش هر متن سقّاخانه و متن مورد بررسـی وجود دارد؟ دوم ، معانی برخاسته از نقوش تجریدی متن مورد بررسی کدام اند؟ بـه همین منظور در مقاله ی حاضر از روش کتابخانه ای بـرای گـردآوری منـابع بهـره گرفته شده و با عنایت به رمزگان فرهنگی رولان بارت از رهیافت معنایابی ، معانی عمده ای از قبیل عروج به عالم اعلا، مرگ ، توسل به نیروهای مـاورایی ، بـاور بـه عوامل نمادین باروری ، اعتقاد به تکامل و تطورانسان و همچنین برجستگی نقـش مادرسالارانه در ساحت متنوع زنانه ، فرآوری شده است .
معانی برخاسته از نقوش تجریدی متن مورد بررسی کدامند؟ در پاسخ به سوال های پژوهش باید اشاره کرد کـه یکـی از روش هـای خـوانش آثـار هنری ، استفاده از رمزگان روایی رولان بارت است که مشتمل بر پنج رمزگان هرمنـوتیکی ، معنایی ، نمادین ، کنشی و فرهنگی است (١٩-١٨ :٢٠٠٢ ,barthes).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) متن سقاخانه ای حاضر به صراحت اندام هـای تجریـدی انـسانی را بـا برجـسته کـردن جنبه های تزئینی به نمایش درآورده است ؛ به طوری که وجوه نمادین آنها بر دیگـر وجـوه غلبه میکند تا از این طریق خصلت فرهنگی هنری را بیان کند که ریشه ی ژرفـی در بطـن جامعه ایرانی دارد و از رهیافت نماد قابل ارائه است .
چنین ماسکی بیان کننده ی اعمال انسانی برای طلب باروری و ازدیاد انواع است که قابل تسری به نقش مایه ی انسان چهارم می باشد، زیـرا معنـی هـای حاصل از رمزگان فرهنگی عملاً معانی متون مرجع اند که به دلیل تشابه و تـداعی میـان دو متن (تکثیر اشکال بالای صورت )، قابل تسری بـه مـتن مـورد بررسـی اسـت .