چکیده:
در اکثر نظامهای حقوقی دنیا، دادرسی عادلانه از اهم مطالبات ملتها است. رکن رکین دادرسی عادلانه، رعایت حقوق دفاعی متهم است که مدت معقول فرایندکیفری از جمله آن است. این مرحله از شروع تعقیب تا اجرای حکم را شامل میشود. طول این مدت در دادرسی اهمیت ویژهای دارد زیرا اگر مدت معقول فرایندکیفری معین نباشد یا ضابطهای برای آن مشخص نگردد، یقینا برخی از حقوق متهم سلب یا محدود خواهدشد. همچنین، روند قضایی را به نسبت سلایق قضات، متفاوت نموده و نهایتا موجب نقض حقوق دفاعی متهم و حتی شاکی میگردد. مسأله این است که رویکرد حقوق ایران و اسناد بینالمللی نسبت به مدت معقول فرایندکیفری چگونه است؟ این مقاله قصد دارد تا به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، ضمن اشاره به مبانی و بایستههای حقوق بشری با هدف بررسی علل اطاله دادرسی و ارائه رهیافتهای نوین، وضعیت مدت معقول در فرایندکیفری را مورد بررسی و ارزیابی قراردهد. آنچه از مجموع بررسیهای پژوهش حاضر میتوان یافت اینکه اگرچه در اسناد بینالمللی حقوق بشری، ضابطه مشخصی برای تعیین مدت معقولفرایندکیفری وجودندارد؛ لیکن عوامل گوناگون تاثیرگذار در این فرایند از قبیل: مقررات داخلی، پیچیدگی پرونده، نوع اتهام، اعمال مقامات قضایی و غیرو را مورد توجه قراردادهاست. اما قانونگذار ما بدون اشاره به عوامل مذکور، صرفا با اکتفاء به اشارات مجمل «رسیدگی در اسرع وقت»، تمایلی به تعریف، تبیین و ذکر بایستههای نوین مدت معقول فرایندکیفری نشان نداده است.
A major demand of nations in most of the world's legal systems is having fair trials. The main pillar of fair trials is observing the right of defense of accused, including the reasonable length of criminal trial. This stage encompasses the beginning of prosecution up to executing the sentence. The period’s length in trials is especially important because, if a reasonable period of trial is not determined or no criterion is specified for it, rights of the accused will certainly be deprived or restricted. It also differentiates the judicial process according to the judges' tastes and ultimately leads to the violation of the defense rights of the accused and even the plaintiff. The question is, what the approach of Iranian law and international documents is towards the aforementioned reasonable period. This article examines the situation of a reasonable period in trial procedures, by a descriptive-analytical method and using library resources; while pointing to the principles and requirements of human rights, aiming at investigating the causes of trial delays and offering modern approaches. What we witness from all studies of this article implies that, although no specific criterion in international human rights documents is available to determine the reasonable duration of criminal procedures, various factors influencing these procedures are addressed, such as internal regulations, complexity of the case, type of charge, judiciary authorities' actions, etc. But without mentioning these factors, our legislator has not shown a desire to define, explain and mention the new requirements of a reasonable period of the criminal process, merely by referring to the brief references to "investigation as soon as possible".
خلاصه ماشینی:
در قسمت سوم تاریخچه بایستههای رعایت مدت زمان معقول فرایندکیفری با گریزی به حقوق داخلی و اسناد بین المللی ذکر شده است و در قسمت چهارم ضمن بررسی رویکرد نظری حقوق داخلی و اسناد بینالمللی اعم از اسناد جهانی و منطقهای، به رهیافتهای نوین حقوق بشری، نیز دست یافتیم و در پایان نتیجهگیری و پیشنهادات لازم ارائهشدهاست.
در بدو امر آنچه به عنوان فرضیه قابل طرح است اینکه هرچند در اسناد بینالمللی، ضابطه مشخصی برای تعیین مدت معقول فرایندکیفری وجود ندارد لیکن عوامل تاثیرگذار در این فرایند از قبیل مقررات داخلی، پیچیدگی پرونده، نوع اتهام، اعمال متهم ومقامات قضایی و غیرو مورد توجه قرارگرفتهاست.
1 2 اما قانونگذار ما در قانون آیین دادرسیکیفری مصوب 1392 با الحاقات و اصلاحات بعدی (1394) بدون لحاظ عوامل مذکور، حتی به رعایت مدت معقول نیز توجهی نکرده و صرفا با اشارات مجمل از قبیل «اسرع وقت»، «به سرعت»، «فوری» و «کوتاه ترین مهلت ممکن» بسندهکردهاست 3 4 و تمایلی به تعریف، تبیین و ذکر بایستههای نوین مدت معقول فرایندکیفری نشان ندادهاست که این امر به معنای عدم توجه به مبانی آن حق است؛ به طور یقین این مسامحه، حقوق دفاعی اشخاص را به مخاطره میاندازد.
3- تاریخچه بایستههای رعایت مدت زمان معقول امروزه در قوانین داخلیکشورها و اسناد بینالمللی حقوق بشر، متهم ازحقوق دفاعی و تضمینات دادرسی عادلانه برخوردار است.
The length of civil and criminal proceedings in the case-law of the European Court of Human Rights.
Criminal Proceedings in the Case-Law of the - European Court of Human Rights.
International Criminal Court Procedural Law, Tehran: Dadgostar, First Edition.