چکیده:
در علم حقوق، حسننیت در دو معنای «تصور اشتباه» و «رعایت صداقت و اجتناب از نیرنگ و تقلّب» بکار میرود که از این میان، فقط معنای نخست حسننیت، یعنی تصور اشتباه که جوهره تشکیلدهندة آن جهل میباشد، قابل انطباق با مباحث کیفری است. در قوانین کیفری ایران، عنوان حسن نیت و نقش آن در زوال مسئولیت کیفری، مورد توجه ویژه قرار نگرفته و در قالب یک عنصر مستقل مطرح نگردیده است، بلکه میتوان ابعادی از آن را در قاعده احسان که در ماده 510 ق.م.ا. مصوب 1392، به صورت مستقل، آمده است، مشاهده نمود. در مقابل، در قانون هند، قانونگذار هم در قانون مجازات و هم در قانون مقررات عمومی این کشور، با نگاهی متفاوت، به تعریف حسننیت پرداخته و بیان میدارد، اساس حسننیت، جهت رفع مسئولیت کیفری، دقت و توجه و رعایت جوانب احتیاط میباشد، این در حالی است که طبق مقررات عمومی هند، تنها اعتقاد صادقانه، جهت رفع مسئولیت کیفری کافی میباشد، خواه از روی دقت و توجه باشد یا سهلانگاری. از دقت و تأمل در مواد مختلف قوانین کیفری ایران و هند، این نتیجه حاصل گردید که حسننیت به مقتضای قلمرو کاربردیاش، بهعنوان وجه مشترک بین غالب علل نسبی رافع مسئولیت و علل موجهه جرم، محسوب میگردد.
خلاصه ماشینی:
در قوانين کيفري ايران ، عنوان حسن نيت و نقش آن در زوال مسئوليت کيفــري ، مورد توجه ويژه قرار نگرفته و در قالب يک عنصر مســتقل مطرح نگرديده اســت ، بلکه مي توان ابعادي از آن را در قاعده احسان که در ماده ٥١٠ قانون مجازات اســلامي مصوب ١٣٩٢، به صورت مستقل ، آمده اســت ، مشاهده نمود.
تحقيق حاضر که با استناد به منابع کتابخانه اي و به روش توصيفي -تحليلي ، صورت گرفته در صدد پاســخ به اين پرسش اصلي است که : در حقوق موضوعه ايران و هند، حسن نيّت ، چه تاثيري در مسئوليت کيفري افراد دارد؟ از دقت و تأمل در مواد مختلف قوانين کيفري ايران و هند، اين نتيجه حاصل گرديد که حســن نيت به مقتضاي قلمرو کاربردي اش ، به عنوان وجه مشــترک بين غالب علل نســبي رافع مســئوليت و علل موجهه جرم ، محسوب مي گردد.
٦. قلمرو کاربردي اصل حســن نيت از نگاه قوانين موضوعه ايران و هند قاعده احســان براي اولين بار در اصلاحيه قانون مجازات اســلامي در سال ١٣٩٢ به شــکل ماده واحده گنجانده شــد و صراحتاً بدان اشاره گرديد، طبق ماده ٥١٠ قانون فوق ، «هر گاه شخصي با انگيزه احسان و کمک به ديگري ، رفتاري را که به جهت حفظ مال ، جان ، عرض يا ناموس او لازم اســت انجام دهد، و همان عملي که انجام مي دهد موجب صدمه يا خســارت شود، در صورت رعايت مقررات قانوني و نکات ايمني ضامن نيســت ».
نقش حسن نيت در رفع مسئوليت کيفري از قاضي مطابــق ماده ٧٧ قانون مجازات هند، چنانچه قاضي در اجراي حکم قضايي هرگونه قدرتي را اعمال نمايد يا از روي حســن نيت معتقد باشــد که چنين قدرتي از طرف قانون به او محوّل شــده است (اشتباه قاضي )، مجرم محسوب نمي شود.