چکیده:
منع تبعیض در برخورداری از حقوق، بر اساس جنس، نژاد، رنگ، طبقۀ اجتماعی، محل تولد، عقیده، مذهب و ثروت، یک اصل بینالمللیِ شناختهشده است. در اسلام احکامی وجود دارد که ظاهراً تبعیضآمیز مینماید. اندیشمندان اسلامی بسته به اینکه به کدام نحلۀ فکری اعم از سنتگرا، سنتگرای متمایل به نواندیش، یا نواندیش گرایش داشته باشند، در خصوص منع تبعیض از نظر اسلام آرای متفاوتی دارند. گروهی معتقدند احکامی همچون حقوق اقلیتهای مذهبی یا حقوق زنان تبعیضآمیز نیست و به استناد تفاوتهای تکوینی و تشریعی سعی در عادلانه جلوه دادن این احکام دارند، درحالی که عدهای دیگر با درنظر گرفتن شرایط زمان و مکان معتقدند برخی از احکام در جامعۀ امروزی تبعیضآمیز است و برای حل تعارض میان دینداری و تبعیضآمیز نبودن احکام، اجتهاد پویا را پیشنهاد میدهند. ضرورت اجرای احکام اسلامی از یک سو و قبح ذاتی تبعیض از سوی دیگر، این سؤال را بهوجود میآورد که چگونه میتوان این احکام تبعیضآمیز را همچنان اجرا کرد. در این مقاله با نگاه توصیفی ابتدا به تبیین منع تبعیض در نظام بینالملل حقوق بشر و اندیشههای اسلامی پرداخته میشود، سپس با توجه به مهمترین مشخصههای اندیشههای اسلامی، آرای اندیشمندان مختلف اسلامی در باب منع تبعیض مطرح میگردد.
The prohibition of discrimination in the enjoyment of rights based on sex, race, color, social class, place of birth, belief, religion, and wealth is recognized as an international principle. In Islam, there are seemingly discriminatory rules. Islamic scholars have different ideas about non-discrimination depending on their ideology whether traditionalist or neo-traditionalist or liberal. Some believe that rules such as the rights of religious minorities or women are not discriminatory and try to show them fairly based on developmental and legislative differences. While some believe that the rules are discriminatory based on time and place conditions in today's society. And they suggest dynamic ijtihad to resolve the conflict between religiosity and non-discrimination. The necessity of executing Islamic rules on the one hand and the inherent ugliness of discrimination on the other hand raises a question of how can execute these discriminatory rules. In this article, firstly the prohibition of discrimination is investigated in the international system of human rights and Islamic thought. Then, according to the most important characteristics of Islamic thought, the opinions of different Islamic thinkers on the prohibition of discrimination are discussed.
خلاصه ماشینی:
با اين حال ، در اسلام برخي از احکام حقوقي، مانند عدم تساوي حقوق مسلمانان با غير مسلمانان ، عدم تساوي حقوقي زنان و مردان ، آزادي عقيده ، مذهب و بيان وجود دارد که به ظاهر تبعيض آميز است و در برخي موارد با مفهوم و تفاسير ارائه شده از تبعيض در اسناد حقوق بشري در تعارض قرار ميگيرد.
او در بسياري از مقايسه هاي خود، اعلاميۀ حقوق بشر را با جامعۀ کنوني غرب يکسان ميگيرد و در طرف ديگر مقايسه ، نظام حقوقي اسلام قرار دارد که در بعضي جاها منابع اسلامي را مد نظر قرار ميدهد و گاه به اعلاميۀ قاهره استناد ميکند و ادعا دارد که حقوق بشر از ابتدا در اسلام وجود داشته و چنانچه تاکنون به طور منظم عرضه نشده به اين دليل بوده است که تمامي مواد حقوق بشر 4 را در خود دارد و نيز اين امتياز را دارد که مستند به نص است .
٥. ارزيابي انديشه ها سنت گرايان متمايل به نوانديش ، تعارض بين احکام حقوقي اسلام و حقوق بشر را باور داشته و براي رفع تعارض ميان آنها، اجتهاد پويا و به کارگيري عقل مستقل در استنباط احکام شرعي را مطرح کرده اند.
سؤال هايي مانند حق قانون گذاري بشري براي جامعه چه منافاتي با قانون گذاري خداوند ميتواند داشته باشد؟ يا چگونه ميتوان از ناسازگاري ميان متن اعلاميۀ حقوق بشر که مبناي برنامه ريزي جوامع کنوني است و برخي مفاهيم و احکام حقوقي اسلام کاست ؟ يا اينکه آيا ميتوان هم انسان گرا بود و هم خدامحور، و يا هم تقديرگرا بود و هم فردگرا١؟ از منظر نوانديش ديني، اصل دين هويت تاريخي دارد و به مرور بسط و تکامل تاريخي پيدا ميکند.