چکیده:
این مقاله به حق حبس موضوع مواد ١٠٨٥ و ١٠٨٦ قانون مدنی، پرداخته است. از جمله موضوعات چالش برانگیز در دادگاه ها و محافل حقوقی به دلیل اهمیت و کارکرد آن، همین موضوع است. ادله حق حبس از روایات، قواعد فقهی و اقوال فقها به تفصیل بیان شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. یافته های تحقیق عبارتند از اینکه فقهایی که قائل به حق حبس هستند دلیلی به جز معاوضی بودن نکاح و اجماع ندارند؛ در حالی که تحقق چنین اجماعی مسلم نیست و به فرض وجود آن، مدرکی است و اعتباری ندارد و بنابر آیات قرآن کریم، روایات و نظر بسیاری از فقها نکاح معاوضه نبوده و مهر عوض استمتاع جنسی نیست، بلکه نکاح تعهد مقدس دو انسان در قبال یکدیگر است و مهریه هدیهای است که خداوند آن را به عنوان عطیه برای زوج واجب کرده است. تمکین و مهریه دو حق و وظیفه جداگانه هستند که طرفین باید رعایت نمایند. در صورت عدم رعایت یکی از طرفین یا هردوی آنها گرچه مرتکب خلاف شرع شده و معصیت کار میباشند؛ ولی امتناع یکی از طرفین از ادای وظیفه موجب سلب حق دیگری نمی گردد. در نهایت این تحقیق چنین نتیجه گرفته است که نبود حق حبس در نکاح به منابع فقه اسلامی و کرامت انسانی نزدیک تر است و حذف ماده ١٠٨٥ و اصلاح ماده ١٠٨٦ قانون مدنی توصیه شده است.
خلاصه ماشینی:
یافته های تحقیق عبارتند از اینکه فقهایی که قائل به حق حبس هستند دلیلی به جز معاوضی بودن نکاح و اجماع ندارند؛ در حالی که تحقق چنین اجماعی مسلم نیست و به فرض وجود آن، مدرکی است و اعتباری ندارد و بنابر آیات قرآن کریم، روایات و نظر بسیاری از فقها نکاح معاوضه نبوده و مهر عوض استمتاع جنسی نیست، بلکه نکاح تعهد مقدس دو انسان در قبال یکدیگر است و مهریه هدیهای است که خداوند آن را به عنوان عطیه برای زوج واجب کرده است.
دیدگاه مختار دلایل و شواهد متعدد و متقنی وجود دارد که عقد نکاح معاوضه نبوده و مهر عوض استمتاع جنسی از زن نیست - همانگونه که بسیاری از فقها و حقوق دانان بر این امر تصریح کردهاند (شبیری زنجانى؛ ١٤١٩ق، ج٢١، ص: ٦٨٥٢ - ٦٨٥٣؛ مکارم شیرازی، ١٤٢٤ق، ج١، ص: ٩٣؛ جمعى از پژوهشگران زير نظر شاهرودى، ١٤٢٣ق، ج٢، ص: ٢٦٧؛ روحانی، ١٤١٢ق، ج٢٢، ص: ١٧١؛ جمعى از مؤلفان، بی تا، ج٤٠، ص: ٨؛ صفائی و امامی، ١٣٩٢ش، ص١٨٠؛ کاتوزیان، ١٣٩٤ش، ١/١٣١-١٣٢) یا به این نظر گرایش دارند - (عاملی، ١٤٠٩ق؛ ج٢، ص: ٣١٢) تا برای زن حق حبس در نظر گرفته شده باشد، بلکه از منظر فقه و حقوق اسلامی نکاح یک امر مقدسی است که منشأ تعهدات و حقوق متقابل و احیاناً متفاوتی برای زوجین گردیده است و اداء مهریه و تمکین دو حق و وظیفه جداگانه هستند که هـیچکدام از زوجـین حق ندارد در انجام وظیفه خود کوتاهی یا خودداری نماید به بهانة اینکه طرف مقابل به تکلیف خود عمل نکرده است.