چکیده:
اوراق مشتقه یکی از ابزارهای مالی مورد معامله در بازار سرمایه است. بر اساس دارایی پایه، اوراق مشتقه به مشتقات کالا، مشتقات اوراق بهادار و مشتقات ارز تقسیم شدهاند. مشتقات ارزی از ابزارهای مالی بازار پول است. مشارکت کنندگان در بازار پول از این مشتقات با اهداف و انگیزههای مختلف استفاده میکنند. مشتقات ارزی به سه قسم عمده تقسیم شدهاند که عبارتند از: اختیار معامله ارزی، سواپ و قراردادهای آتی ارزی. یکی از کارکردهای مشتقات ارزی مدیریت ریسک نوسان قیمت ارز توسط مشارکت کنندگان در بازار ارز است. با وجود این که اقتصاد ایران همواره متاثر از خطرات نوسان قیمت ارز است و این متغیر در ادوار مختلف تاثیرات عمدهای بر فعالیتهای اقتصادی گذاشته است و علی رغم مفید بودن مشنقات ارزی برای مدیریت این ریسک، از جهت حقوقی ماهیت، شرایط صدور و آثار این مشتقات مورد بررسی قرار نگرفته و به تبع آن سازوکار لازم برای ایجاد و راه اندازی بازاری منسجم برای مشتقات ارزی در کشور شکل نگرفته است، این مقاله با هدف تبیین بخشی از مسائل حقوقی مرتبط با مشتقات ارزی به بررسی ماهیت حقوقی، مبانی و آثار مشتقات ارزی پرداخته است. واژگان کلیدی: ابزارهای مشتقه، مشتقات ارزی، اختیار معامله ارزی، قراردادهای آتی
Analysis of legal and economical aspects of currency derivatives and theirs effects.Derivatives are one of the financial instruments of capital market. Considering the nature of the basic asset, derivatives are categorized in three different types including :currency derivatives, securities derivatives, and commodity derivatives.Currency derivatives are the financial instruments of the money market. Money market participants are utilizing these derivatives with different purposes.Currency derivatives divided in to three main types as follows: currency options, currency swap and currency futures.One of the functions of the currency derivatives is to manage the risks of the currency price fluctuations.Although Iran economy always affected by the risk of the currency price, fluctuations which have had main effects to the economy activities during different periods and considering that the currency derivatives are useful instruments for risk management , but the legal nature , requirements and effects of this derivatives are not considered in Iranian law and therefor required mechanisms for establishment of integrated market of currency derivatives have not been formed in iran.This article argues about some legal issues related to the currency derivatives including their legal nature , basis and effects. Key words: derivatives, currency derivatives, currency options, futures
خلاصه ماشینی:
اگر قراردادهاي اختيار معامله ، معاملات آتي و سـواپ مبتنـي بـر ارز قـرار گيرنـد، از جملـه مشتقات و ابزارهاي مالي اند؛ به عبارت ديگر، اگر موضوع اين معاملات و ابزارها، ارزهاي خـارجي باشد، قطعا در کنترل و پوشش ريسک ناشي از نوسانات نرخ ارز نقش بسزايي خواهـد داشـت .
8. Brown Meredith , Managing and Disclosing Risks of Inresting in Derivatives , Kiuwer law, معامله در بازار سرمايه ، صرفا از قراردادهاي آتي (يکسان ) و قراردادهاي اختيار معاملـه يـاد کـرده 1 است .
با توجـه به اينکه در قراردادهاي آتي ، طرفين الزام به انجام قرارداد در سررسيد دارند، اين نوع مشتق ارزي در مديريت و پوشش ريسک ناشي از نوسان نرخ ارز مـؤثر اسـت ، ولـي دو طـرف نمـي تواننـد از تغييرات نرخ ارز سودي ببرند، بلکه انتفاع ، يک طرفه است .
با توجه به اوصاف و آثار حاکم به قراردادهاي اختيـار معاملـه مبتنـي بـر اوراق بهادار، مهم ترين جلوه هاي اين قرارداد را به شرح ذيل بيان مـي کنـيم : اول ، اختيـار معاملـة سهام ١٠ اختيار معامله اي است که بر روي تعداد سهام خاص ايجاد مـي شـود.
اين ابزار مالي هم به مثابه قرارداد اختيار معاملـه در کنترل و مديريت نوسانات نرخ ارز و همچنين در جبران کسري نقدينگي براي انجام معاملة پايـه و همچنين به منظور پوشش ريسک طرفين معاملات ارز يا معـاملات ارزي نقـش بسـزايي دارد.
پوشـش کامـل ريسـک از طريـق قراردادهـاي سـلف ، از طريـق قراردادهاي آتي و قرارداد اختيار معامله هم يکي از روش هاي متداول در بازارهاي مالي است کـه راستاي پوشش ريسک و مديريت نوسانات نرخ ارز مورد استفاده قرار مي گيرد.