چکیده:
صلح و آرامش در دنیای امروز یک حق بشری و شهروندی محسوب و بشر همواره دغدغه صلح و دوری جستن از مخاصمات را داشته، در عین اینکه پرهیز از مخاصمه به دلایل گوناگون اجتنابناپذیر بوده است. در نبود یک نظام منسجم و سازمانمند در روابط بینالملل، این امر به رسمیت شناخته شده است که دولت یا دول متضرر میتوانند نسبت به نقض یک تعهد حقوق بشردوستانه دست به اقدامات متقابل زنند. اما دامنه و شرایط توسل به اقدامات متقابل نامحدود نیست. تعهدات حقوق بشری از ویژگیهای خاصی برخوردارند و در موارد معینی متفاوت از سایر تعهدات میباشند. حقوق بشردوستانه در جهت حفاظت و صیانت از غیرنظامیان و کودکان و... وضع گردیده است. حدود و ثغور اقدامات متقابل دول، باید با عنایت و رعایت اصل ۵۱ منشور و احترام به اصولی مانند اصل کرامت انسانی، اصل رفتار انسانی و عدم تبعیض، اصل محدودیت در استفاده از ادوات و سلاحهای جنگی، اصل ضرورت اقدامات نظامی، اصل تفکیک افراد و اموال در مخاصمات مسلحانه، اصل حسن نیت باشد. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف شناسایی راهکارها و اقدامات جهت صیانت بهتر و جلوگیری از نقض حقوق بشر موضوع را بررسی کرده است.
Peace and tranquility in today's world is a citizenship and human right, and human beings have always been concerned with peace and avoidance of conflict, while avoiding conflict has been inevitable for various reasons. In the absence of a coherent and organized system of international relations, it is recognized that the aggrieved state or states can retaliate against a violation of a humanitarian rights obligation. But the scope and conditions of recourse to reciprocity are not unlimited. Human rights obligations have certain characteristics and in some cases are different from other obligations. Humanitarian rights have been established in order to protect civilians, children, etc. The limits of reciprocal actions of states should be in accordance with Article 51 of the Charter and based on respect for principles such as the principle of human dignity, the principle of human behavior and non-discrimination, the principles of restriction in the use of weapons and war tools, the principle of necessity of military action, the principle of separation of persons and property in armed conflicts, and the principle of good faith. The present article has investigated this issue with a descriptive-analytical method with the aim of identifying solutions and measures for better protection and prevention of human rights violations.
خلاصه ماشینی:
در جهان پیشرو بخصوص در منطقه خاورمیانه، متاسفانه شاهد وقوع چنين مخاصماتي هستیم که حيات و كرامت بشری را بشدت تهديد مينمايد، در اين راستا توجه بيشتر به قواعد مقررات حقوق بينالملل بشردوستانه و رعايت دقيق آنها در مخاصمات مسلحانه امري ضروري و حياتي است چرا كه مقرر گردیده: «که هنگام درگرفتن درگیری مسلحانه، حق دولتها در انتخاب روشها و سلاحهای جنگی نامحدود نیست و آنها فقط میتوانند از آن دسته از روشها و سلاحهای جنگی استفاده کنند که رنج زاید و غیرانسانی ایجاد نکنند؛ و اینکه، از حیات، سلامت و کرامت انسانهایی که در درگیری مشارکت نکرده یا به مشارکت خود در درگیری پایان دادهاند (شامل غیرنظامیان، اسیران جنگی، مجروحان و بیماران) حمایت میکند».
فلذا اقدام متقابل واکنشی است از سوی دولت متضرر یا جامعه بینالملل در مقابل نقض یک اصل مهم حقوق بشری و از این مهم نباید غافل ماند که اقدام متقابل به معنای عدم تحدید اختیارات نیست، اقدامات متقابل با ممنوعیت تهدید یا استفاده از زور و طبق ماده 2 منشور ملل متحد محدود میگردد و برای استفاده از اقدامات متقابل کشور یا جامعه بینالملل اصول چندگانه حقوق بشردوستانه را باید لحاظ نمایند در غیر اینصورت خود نیز دارای مسئولیت کیفری میباشند.
گرچه این قطعنامه چگونگی با شرایط مداخله بشردوستانه تعیین نشده است اما از متن قطعنامه میتوان شرایط خاصی را برای اعمال اینگونه مداخلات برشمرد: انگیزه اصلی مداخله باید حمایت از حقوق بشر باشد، ضرورت و فوریت زمانی جهت مداخله بشردوستانه و وضعیت پیش آمده نقض حقوق بشر تهدید علیه صلح و امنیت بینالمللی را موجب شده باشد.
اقدامات بشردوستانه در مفهوم موسع را میتوان بگونهای تعریف کرد که در برگیرنده هرگونه اقدام یک دولت با هدف تغییر وضعیتی که دولت دیگر با نقض مقررات حقوق بشر ایجاد کرده است حتی اگر چنین اقدامی قهرآمیز و با توسل به زور نباشد (beyerlin, 1982: 211).