چکیده:
یکی از مسائلی که کنوانسیون 1982 حقوق دریاها به آن پرداخته است، حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب واقع در بستر اعماق دریا (منطقه) است. ماده 149 کنوانسیون نهتنها دارای کاستیها و ابهامهای بسیاری است بلکه فاقد هرگونه راهکار یا چارچوبی جهت اجرای تدابیر مقرر در آن است، بهویژه آنکه «مقام بینالمللی بستر دریا» بهعنوان رکن صلاحیتدار معرفی نشده است. در کنوانسیون 2001 یونسکو دو سازوکار «گزارشدهی و اطلاعرسانی» و «حفاظت» در خصوص اشیاء باستانی و تاریخی منطقه پیشبینی شده است و مقام صرفاً طرف اطلاع و مشورت قرار میگیرد، بدون آنکه بتواند در این زمینه اِعمال صلاحیت کند. با توجه به اختیارات گسترده این سازمان در خصوص اکتشاف و استخراج منابع منطقه و ارتباط تنگاتنگ میان «فعالیتها در منطقه» و فعالیتهای باستانشناسی، سؤال اساسی این است که نقش مقام در خصوص حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب چگونه است؟ در این پژوهش تلاش میشود با رویکردی توصیفی-تحلیلی و از رهگذر بررسی و تحلیل تدابیر و سازوکارهای مقرر در اسناد یادشده به این سؤال پاسخ داده شود. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که طبق مقررات کنوانسیونهای 1982 حقوق دریاها و 2001 یونسکو، در غیاب نقشآفرینی مؤثر مقام، موضوع حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب بر عهده دولتهای صاحبپرچم گذارده شده است. این در حالی است که تصمیمهای اخیر این سازمان گویای ضرورت عملی بهرهمندی و اِعمال چنین صلاحیتهایی از سوی آن است.
One of the issues addressed by the UNCLOS is the protection of the underwater cultural heritage in the Area. Article 149 not only has many shortcomings and ambiguities but also lacks any solution or framework for the implementation of the measures provided for therein. The "International Seabed Authority" has not been introduced as a competent organ for the implementation of these measures. The UNESCO's 2001 Convention provides two mechanisms for "Reporting and Notification" and "Protection" for ancient and historical objects and the Authority is merely informed and consulted without being able to exercise competence in this regard. Given this international organization's extensive powers to explore and extract resources of Area and close connection between "Activities in the Area" and archaeological activities, the question is what is the role of the Authority in protecting underwater cultural heritage in the Area? In this research, an attempt is made to answer this question with a descriptive-analytical approach and by examining and analyzing the measures and mechanisms prescribed in documents. The findings show that under the UNCLOS and the UNESCO's 2001 Convention, in the absence of effective role of Authority, the issue of protection of underwater cultural heritage has been left to the Flag-States. In contrast, the recent decisions of this organization indicate the practical necessity of having and exercising such powers by it.
خلاصه ماشینی:
با توجه به آنچه شرح آن گذشت ، سؤالی که در بدو امر به ذهن متبادر می شود این اســت کــه کنوانســیون هــای ١٩٨٢ حقــوق دریاهــا و ٢٠٠١ یونســکو، چــه تــدابیر و سازوکارهایی جهت حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب پیش بینی کرده اند؟ سؤال بعـدی که درواقع سؤال کلیدی این پـژوهش محسـوب مـی شـود ایـن اسـت کـه نقـش مقـام بین المللی بستر دریا در خصوص حفاظت از میراث فرهنگی زیرآب در منطقـه چگونـه است ؟ برای پاسخ به سؤالات یادشده ، در قسمت اول به تبیـین و تحلیـل دقیـق مقـررات کنوانسیون ١٩٨٢ به ویژه ماده ١٤٩ خواهیم پرداخت .
در خصوص فروش این اشیاء نیز این سؤال مطرح می شود که اشیاء دارای ماهیت باستان شناختی و تاریخی تحت چه شرایطی و به کدام دولت ها فروخته خواهند شد؟ در طرح های پیشنهادی دولت های ترکیه و یونان در کمیته بستر دریای کنفرانس سوم ملل متحد در زمینه حقوق دریاها پیش بینی شده بود که مقام می تواند در صورت اعراض «دولت مبدأ فرهنگی» از تصرف ٢ این اشیاء، آن ها را موافق اصل میراث مشترک بشریت به اعضای ثالث مجاز بفروشد (١٠٥٤-١٠٥٣ :٢٠١٧ ,Proelss).
Dromgoole, Sarah (2003) “2001 UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage”, The International Journal of Marine and Coastal Law, Vol. 18, No. 1, pp.