چکیده:
ازآنجاکه گذرایی مفهوم مهم و کاربردی در زبان و گفتمان است، بررسی آن در گفتار کودک میتواند پاسخگوی مسائل زیادی در حوزۀ زبانآموزی کودک باشد. گذرایی در رویکرد معنایی - گفتمانی هاپر و تامسون براساس معیارهای متفاوتی تعریف میشود که یکی از آنها حضور مفعول است. از دیگر معیارها میتوان به عناصری همچون لحظهایبودن و غایتمندی عمل، عاملیت کنشگر و میزان تأثیرپذیری مفعول اشاره کرد. در نوشتار پیش رو مؤلّفههای مطرحشده در نظریة هاپر و تامسون در گفتار کودک فارسیزبان بررسی شده است و اینکه آیا تفاوتی از لحاظ مؤلّفههای مذکور بین گفتار کودک و بزرگسال وجود دارد. تعیین مشخصات سرنمون گذرائی در گفتار کودک و میزان فراوانی آن در پیکره دادهها از دیگر مسائل بررسیشده در این پژوهش بود. به این منظور پیکرهای شامل صد بند خبری از گفتار چهار کودک فارسیزبان حدود سه سال بررسی شد. روش تحلیل دادههای پژوهش ازنوع توصیفی - تحلیلی بوده است. تحلیل پیکرة پژوهش نشان داد که گفتار کودک فارسیزبان میتواند معیارها و مؤلّفههای هاپر و تامسون را در خود داشته باشد که بهصورتهای مختلف معنایی یا واژنحوی بروز یابد. مؤلّفههای مشارکان در عمل، ارادیبودن، جنبشیبودن عمل و تأثیرپذیری مفعول در گفتار کودک نسبت به بزرگسال امتیاز بیشتری کسب کردند که بیانگر درجة گذرایی بالاتر بندهای گفتار کودک نسبت به بزرگسال است. سرنمون گذرایی در گفتار کودک شامل یک کنشگر (بهطور معمول خود کودک) و یک شیئ بیجان است که تمام معیارهای دهگانة هاپر و تامسون در آن قابل بازیابی است.
Since transitivity is a crucial and applied concept in language and discourse, its analysis can provide answers to many questions in child language studies. Transitivity in semantic-discoursal approach of Hopper and Thompson theory involves a number of components, only one of which is the presence of an object of the verb. The other components are the punctuality and telicity of the verb, the agency of the participant, and the affectedness of the object. To this end, 100 declarative clauses from 4 children around 3 were analyzed. We analyzed different parameters of Hopper and Thompson theory in Persian child language to see if there are any differences in identified parameters between child and adult language. Properties of the prototypical transitivity and its occurrence in Persian child language were also studied. The data analysis method was descriptive-analytic. The results showed all components of Hopper and Thompson theory have morphosyntactic and semantic manifestations in Persian child language. Features such as participants, kinesis, volitionality and affectedness of the object have higher frequency in child language than that of the adults which result in higher transitivity of clauses in child language. All ten parameters identified in this theory are present in the prototypical transitive clauses in Persian child language. The prototype of a transitive construction in child language involves an animate being (perhaps the child itself) acting on an animate object.
خلاصه ماشینی:
بررسی گذرایی در گفتار کودک فارسیزبان ازمنظر انگارٔە نظری هاپر و تامسون فائقه کریمی ١، ارسلان گلفام ٢، مهناز کربلایی صادق 3 ١- دانشجوی دکتری زبان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ، ایران .
به این صورت که شرکت کننده ای بـا تـوان کنش گری بالا میتواند سبب تأثیر بیشتری ناشی از رویداد فعل و انتقال عمل شود و درجـۀ گـذرایی را ارتقاء دهد؛ بنابراین ، چنان چـه کـنش گـری شـرکت کننـدٔە عامـل از درجـۀ پـایینی برخـوردار باشـد و شرکت کنندٔە کنش گر توانایی انجام عمل را نداشته باشد، یا تأثیری نخواهـد گذاشـت یـا تـأثیر کمتـری خواهد داشت و درجۀ گذرایی پایین خواهد آمد (هاپر و تامسون ، ١٩٨٤: ٢٥٢)؛ مانند: 19) George startled me.
(سام ، سه سال و یک ماه ) این بند که کودک با اشاره به اسباب بازی خود بیان کرده ، رخدادی را توصـیف مـیکنـد کـه در آن کنش گر عامل دارای اراده ای، کنش پذیر مستقلی را تحت تأثیر قرار داده است و کنش پذیر تحـت تـأثیر رخداد فعل دست خوش تغییر فیزیکی شده است .
(سام ، سه سال و یک ماه ) این بند را که کودک در جواب مدادتُ چیکار کردی؟ بیان کرده ، تمام موارد بنـد (١) را دارد؛ یعنـی طی آن کنش گر دارای اراده ، کنش پذیر مستقلی را تحت تأثیر قرار داده ، عمل کنش گـر حرکـت داشـته ، لحظه ای بوده و به پایان رسیده است .