چکیده:
سفتهبازی (بورسبازی) فعالیتی است که طی آن یک معاملهگر با خرید و فروش دارایی در افق زمانی کوتاهمدت، به دنبال کسب سود سریع ناشی از تغییرات و نوسانات قیمتی دارایی است. در طول تاریخ بازارهای مالی از یک سو، بورسبازان را مقصران اصلی ایجاد حبابهای سفتهبازانه و نوسانات قیمتی شدید در بازارهای مالی میدانند و از سوی دیگر نقش بورسبازان را بخاطر افزایش نقدشوندگی، کارایی و ظرفیت تحمل ریسک در بازار، مفید و ضروری میدانند. هدف نوشتار پیش رو بررسی تطبیقی بورسبازی با فرض عدم دستکاری بازار و عدم استفاده از اطلاعات نهانی با موازین شریعت اسلام است؛ از این رو ابتدا به روش اسنادی موضوعشناسی جامعی از بورسبازی ارائه شده، درگام بعد شبهات فقهی مرتبط با بورسبازی_ یعنی اکل مال به با طل، صوری، قماری، غرری و ضرری بودن_تشریح شده، سپس به روش توصیفی_ استنباطی و گروه کانونی، به این شبهات پاسخ داده شده است. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که با توجه به اطلاقات و عمومات آیات شریفه قرآن و دلالت روایات مختلف، بورس بازی با فرض عدم دستکاری و عدم استفاده از اطلاعات نهانی، مصداق بیع محسوب شده و از نظر شرعی صحیح است و شبهههای مطرح شده، وارد نیست؛ البته اگر این نوع بورسبازی به شکل گسترده در بازارهای مالی رواج یابد می تواند سبب ضررهایی چون نوسانات شدید و بروز حباب های قیمتی گردد که به انسجام و یکپارچگی بازارهای مالی آسیب خواهد زد.
Speculation in securities market is an activity in which the trader with buying and selling securities in short horizon, intend to obtain the capital gain raised on price volatility. There are pros and cons for speculation. Some benefits of speculation include: increasing liquidity and efficiency in financial markets, decreasing price volatility, and increasing acceptance of risk. Along with the advantages mentioned, if speculative transactions extensively are developed in financial markets, such deals may cause to raise excess price volatility and speculative bubbles. In this research, at first by the method of library studies, dimensions of speculation include definition, types, effects, and … are studied. in the next step, sharia rules related to speculation have been extracted that include Gharar, Dharar, Tadlis, Akl al Mal Bil Batil, Ihtikar, and … and by the method of multi-level Ijtihad , these extracted sharia rules are analyzed and adapted with speculative transactions. It is noted in this research speculation is studies assuming no market abuse such as manipulation and inside trading.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي پژوهش بيانگر آن است که با توجه به اطلاقات و عمومات آيات شريفه قرآن و دلالت روايات مختلف ، بورس بازي با فرض عدم دستکاري و عدم استفاده از اطلاعات نهاني، مصداق بيع محسوب شده و از نظر شرعي صحيح است و شبهه هاي مطرح شده وارد نيست ؛ البته اگر اين نوع بورس بازي به شکل گسترده در بازارهاي مالي رواج يابد ميتواند سبب ضررهايي چون نوسانات شديد و بروز حباب هاي قيمتي گردد که به انسجام و يکپارچگي بازارهاي مالي آسيب خواهد زد.
جمع بندي اينکه برخي مؤلفه هاي اساسي که در تعاريف مختلف بورس بازي به چشم ميخورد عبارت اند از: تغييرات قيمتي، خريد و فروش (معامله )، افق کوتاه مدت ، تقبل ريسک زياد، کسب بازدهي بالقوه سريع و زياد؛ بنابراين بورس بازي نوعي فعاليت اقتصادي است که به هدف دستيابي به سود از طريق پيش بيني تغييرات قيمت دارايي انجام ميشود.
دلالت آيات و روايات در اثبات بورس بازي همان طورکه ذکر شد، بورس باز در بازار سهام ، سهمي را در کوتاه مدت خريداري نموده با اين انگيزه و پيش بيني که در آينده نزديک آن سهم را به قيمت بالاتر فروخته و از محل تفاوت قيمت خريد و فروش سود کسب نمايد و اين فرايند را در طول زمان بارها و بارها تکرار مي کند؛ بنابراين بورس بازي مصداق خريد و فروش به انگيزه دستيابي به سود از طريق پيش بيني قيمت بوده که اگر در چارچوب احکام و قوانين شريعت انجام شود، از ديدگاه مذاهب اسلامي جايز است و دراين باره بين فقيهان شيعه و اهل تسنن اتفاق نظر وجود دارد (ميرمعزي ، ١٣٨٢، ص ٥٧).