چکیده:
در فقه امامیه از روشها و شیوههای متعددی برای تبیین اجزا و عناصر انعقاد عقود خصوصا قصد انشا استفاده شده است. فقها قصد انشا را بیشتر در فیمابین مباحث مربوط به عقد بیع بیان کرده و تشریح نمودهاند ولی این رابطه یعنی رابطه قصد انشا و ماهیت عقود در تمام عقود و قراردادها قابل مشاهده است به گونهای که میتوان گفت این مسئله سنگ بنای عقود است. تعریف عقد به عنوان تلاقی ارادۀ متقابل طرفین و تاثیر خاص آن در ایجاد عقود مورد اتفاق و قبول همه فقها و حقوقدانان است و اصولا هیچ عقدی بدون قصد انشا محقق نمیگردد. در این مقاله مراحل قصد انشاء و نحوۀ ابراز آن در فقه امامیه و قانون مدنی مصر مطالعه شده است.
خلاصه ماشینی:
٢شيخ انصاري، قصد طرفين عقـد به مدلول عقدي که لفظ آن را جاري ميکنند و نيز قصد به معناي آن را شـرط صـحت عقد ميداند٣و در بيان نظر مولف کتاب مسالک که گفته است مکـره داراي قصـد لفـظ بوده اما فاقد قصد معنا است ، بيان نموده است که منظور از فقدان قصد مکره، نبود قصد به وقوع مضمون عقد است و اگرچه مکره عليرغم انشاء قصد، وقوع مضـمون عقـد در عالم خارج را نميخواهد اما نميتوان به اين استناد گفـت کـه انشـاء او فاقـد مـدلول 4 است .
هنگامي که فرد قصد لفظ دارد، بايد اينطور فرض کرد که قصد نتيجه نيز دارد زيرا قصد به خودي خود نميتواند اثر عقد را انشاء کند بلکه اين شارع است که براي هر يک از عقود اثـر خاصي را به رسميت شناخته است که پس از تحقق ماهيت هريک از آنها، آثار شرعي مربوط به آن ماهيت ، خود به خود بوجود ميآيد.
هرگاه ايجاب براي شخص غايبي بدون تعيين مهلتي براي اعلام قبول ابراز شود، در اينجا چون ماهيت معامله ايجاب ميکند، موعدي ضـمني در نظـر گرفتـه مـيشـود، و موجب بايد تا انقضاي زماني که معمولاً براي رسيدن قبول به او لازم است ، بر ايجابش باقي بماند، البته فرض ميشود مخاطب ايجاب قبول را بدون تأخير ارسال نموده و نيـز ايجاب در طول همان مدت زماني که براي رسيدنش به موجب در نظر گرفته شده، بـه دست او رسيده است ٢و در مادة ٩٣ قانون مدني مصر چنين آمده است : «١- هرگاه براي قبول مهلتي معين گردد، ضروري است موجب طي اين مدت بر ايجاب خود باقي باشد.